Rastlantı ve Kaos - David RUELLE/Kitap Özeti

[Okyanus]

Kitabın Adı Rastlantı ve Kaos
Kitabın Yazarı David RUELLE
Yayınevi ve Adresi Tübitak Yayınları,İSTANBUL
Basım Yılı 1999

KİTABIN ÖZETİ:

Yazar kitabında ana tema olarak; rastlantı, başlangıç durumuna hassas bağlılık ve Kaos, teorileri üzerinde durmakla birlikte; matematik ve fizik, olasılıklar, piyangolar ve yıldız falları, klasik determinizm, oyunlar, türbülans ve modlar, türbülans ve garip çekerler, ekonomi, tarihsel evrimler, kuanta ve kavramsal çerçeve, entropi, geri dönülmezlik, denge, istatiksel mekanik, bilgi, algoritmik karmaşıklık, karmaşıklık ve Gödel teoremi, cinsiyetin gerçek anlamı, zeka, gibi temel bilimsel kavramları ve güncel sayılabilecek konuları aynı potada ele alarak ve ilişkilendirerek işlemektedir.

Kitapta incelenen her bir konu, dayandığı varsayımlar, kendisinden önce ortaya atılmış teoriler, bilimsel yaklaşımlar ve yapılan eleştirileri de içine alacak şekilde çerçevelendirilerek ve temel dayanaklarıyla birlikte sunulmuştur.

Kitapta ileri sürülen görüş ve ele alınan bilimsel yaklaşımlardan bazılarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

"Doğayı anlayabilme yolunda, rastlantı ve olasılıkların oynadığı rolü bilmek önemlidir. Bu ise determinizmi yadsımayı gerektirmez. Bilmemiz gereken ilk şey rastlantı ve determinizm arasında mantıksal açıdan bir çelişki bulunmadığıdır. Sistemin başlangıç durumunda belli ölçüde olasılık payı bulunabilir. Eğer durum böyle ise sistem herhangi diğer bir zamanda da rastlantısallık öğesini içerecek ve bu da yeni bir olasılık payının ortaya çıkışını hazırlayacaktır. Bu yeni olasılık payı da mekanik yasalarının uygulanması ile determinist yoldan saptanabilir.

Bu gün bizim kaos olarak adlandırdığımız şey, başlangıç durumuna hassas bağlılığı bulunan bir zamansal evrimdir. Böylelikle bir garip çeker üzerindeki hareketin kaotik olduğunu söyleyebiliriz. Gözlemlenen düzensiz salınımlar gürültülü olduğu zaman "determinist gürültü" den söz edilir, ama aslında bunları yapan mekanizmanın kendisi deterministtir. Örneğin ağdalı akışkanlar enerji yitiren sistemlerdir. Enerji yitiren dinamik sistemlerde garip çekerler ve kaos (ya da determinist gürültü) bulunması beklenebilecek bir gelişmedir.

Sonuçta kaos moda bir yaklaşımla popüler hale gelerek uluslar arası seminer ve bilimsel toplantıların konusu olmayı başarmış ve "Lineer Olmayan Bilim" olarak adlandırılma ayrıcalığına kavuşmuştur.

Başlangıç durumuna hassas bağlılık ve kaos konularının açıklanmasında Newton'un ortaya koymuş olduğu klasik mekanik teorileri yeterli olmaktadır. Oysa atomlar gibi evrendeki küçük sistemleri açıklama ve hareketlerini inceleme noktasında yetersiz kalmaktadır. Bu noktada; Planck, Einstein, Bohr, Heisenberg ve diğer bazı bilim adamlarının çalışmaları sonucu ortaya konulmuş olan " Kuantum mekaniği " devreye girmektedir.

Kuantum mekaniğinin evrene ilişkin tanımlamasında rastlantıya önemli bir yer ayrılmıştır. Bu mekanik yaklaşım, genlikler, ya da ( olasılık genlikleri ) denilen bazı temel nesneleri içerir Bunlar daha yaygın olan gerçek sayıların yerine kullanılan karmal ( kompleks ) sayılardır. Kuantum teorisinin matematiksel bölümü genliklerin zaman içindeki evrimini ve teknik açıdan lineer operatörler olarak da tanımlanabilecek gözlenir denilen nesneleri anlatır."

Tırnak içinde verilen tanımlar , kavramsal bir yapı ortaya koymasına rağmen, hayatın içindeki ve bilim dünyasındaki renkli yansımalarını görmek ve zevkle izlemek ancak kitabın diğer sayfalarını da okumakla mümkün olacaktır.

Mevcut bilgilerini tazelemek isteyen, bilgilere daha farklı yaklaşımlarla tanışmak isteyen, teorilerin hayata geçirilmesi noktasında bilimin geçirdiği evreleri ve bilim adamlarının yaşadığı zorlukları bir nebze de olsa anlama gayretinde olan okuyucular için yararlı olacağı düşünülen bir eserdir.

Ele alınan konuların, güncel, hemen herkesin tanık olabileceği örnekler ve herkesin anlamasına yardımcı olacak anlatım kalıplarında incelenmesi, kitaba artı değer katan unsur olmuştur.

Kitap matematik ve fizik bilimine ilgi duyan okuyucular kadar, fazla ilgi duymayan okuyucuların da içinde yaşadığımız dünyayı, karmaşasını, bu karmaşa içinde rastlantıların ne denli önemli olduğunu ve tüm bu karmaşanın kendi içinde çelişkili gibi görünen ideal düzenini anlama noktasında, zevkle yararlanabilecekleri bir kaynak niteliğindedir.