Halit Ziya Uşaklıgil-Saray ve Ötesi

[SERDEM]

SARAY VE ÖTESİ
Halit Ziya Uşaklıgil
YAYIN EVİ : İNKILAP VE AKA YAYINLARI
BASIM YILI : 1981

KİTABIN KONUSU
Osmanlı Devleti’nde II.Abdülhamit’in tahtan indirilmesiyle, istibtad yönetiminin yerini alan Meşrutiyet yönetiminin saray ve ötesinde nasıl karşılandığı anlatılmaktadır.

KİTABIN ÖZETİ
II.Abdülhamit’in tahtan indirilmesinden sonra yönetim de değişmiştir. Yeni Padişah 5. Sultan Mehmet Reşat’tır. Yönetimle beraber yönetici kadro da değişmiş ve Osmanlı Devletinde Meşrutiyet dönemi başlamıştır.
Reşat Efendi’nin beşinci Sultan Mehmet namıyla cülüsü üzerine saray mabeyn başkatipliğine atanan Uşaklıgil, sarayı Meşrutiyet yönetimine uygun bir biçimde düzenlemek amacındadır. Başkatip olmasından dolayı padişahla her zaman yüzyüzedir. Sarayda olup bitenleri, padişahın günlük faaliyetlerini, nelerden hoşlandığını, nelere tepki göstereceğini, kısaca davranış biçimini çok iyi bilmektedir. Sarayda olup biten herşeyle yakından ilgilendiği için , padişahtan önceki söz sahibidir. Yani başkatip durum incelemesi yaparak, konunun padişahı nasıl etkileyeceği veya söz konusu durum karşısında ne gibi bir sonucun çıkacağını değerlendilir.
Yazar, saraydaki bu görevi süresince saray içinde geçen ve entrika kokan olayları anlatmış ve meşrutiyetin saray ve çevresinde meydana getirdiği değişiklikleri kaleme almıştır. Fakat sadece bunları anlatırken çekici ve açık uslüpla zamanın ileri gelenlerinin portlelerini çizmiş, önemli olayların tahlillerini yapmıştır. Zamanın adeta psikolojik ortamını gözler önüne sermiştir. Ayrıca saray adetlerinin eskimeyen yanlarını anlatmış ve dört yıllık zaman kesimini bir tarihçi gibi değerlendirmiştir.
KİTABIN ANAFİKRİ
Bir devletin yönetim usulünün değişmesiyle yönetilen kadronun ve bu yönetimden etkilenecek kişilerin yeni yönetim usullerine yabancılık çekeceğini dile getiliyor.

KİTAPTAKİ OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
II.Abdülhamit 93 Harbini bahane ederek meclisi kapatıyor. Harpten sonra meşrutiyeti tekrar ilan etmek isteyen İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından tahtan indiriliyor.
Sultan Mehmet Reşat: II.Abdülhamit’ten sonra tahta geçiyor.
İbrahim Bey : Resmi sıfatı olmayan ziyaretçilere delalet vazifesiyle üçüncü mabeynciliğe tayin edildi.
Tevfik Paşa: Yeni padişah tahta geçince Londra sefaletine getirilmiştir.
Hüseyin Hilmi Paşa: Sadarete getirilmiştir. İttihat ve Terakki ile irtibat sahibidir.
Tevfik Bey: İkinci Mabeyncidir.

KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER
Kitap ele aldığı dönemi tarihi bir süreç çercevesinde değerlendiriyor ve dönemin psikolojik ortamını gözler önüne seriyor. Kitabı okurken kendinizi o dönemde yaşıyor hissedeceksiniz.

KİTABIN YAZARI HAKKINDA BİLGİ
Halid Ziya’nın ailesi, “Uşak’ta helvacılıkla uğraşırken, İzmir’e göçerek “Uşakizadeler” diye anılmaya başlayan zengin bir ailedir. Buaile, işleri çok gelişince İstanbul’a da bir şube açtı ve bu şubeyi sermayesiyle birlikte oğul Hacı Halil Efendi’ye verdi. Halid Ziya, Hacı Halil Efendi’nin üçüncü çocuğu olarak 1866’da İstanbul’da doğdu. İstanbul’da ilk mektep, askeri rüşdiye… (1873-1878) Babasının işleri kötü gitmeye başlayınca Halid Ziya annesiyle birlikte İzmir’e dedesinin yanına gönderildi. Öğrenimini İzmir Rüşdiyesi’nde sürdürdü. (1878) Bu arada babasının işlerini düzene koyup İzmir’e gelişi ve yeni bir ticaretevi açışıyla sığıntı olma düşüncesini de zihninden atan Halid Ziya, ikinci bir okula hazırlık için Frenk Mahallesi’nin Alioti bölümündeki Auguste de Jaba adlı avukatın emrine verildi.
Halid Ziya, babasının katibi olarak işe başladı, bu iş edebiyat merakıyla pek bağdaşmadığından yeni iş tavsiyelerini dikkate aldı, ancak İstanbul’da hariciyeci olmak için yaptığı başvuru sonuçsuz kaldı. İzmir’e dönüşünde Rüşdiye öğretmenliğine başladı ve akabinde Osmanlı Bankası’na girdi. İstanbul’da Reji Genel Müdürlüğü’nün başkatiplik teklifini kabul ederek İzmir’den ayrıldı (1893). Reji’deki çalışma günlerinde Servet-i Fünun’a da katılarak edebi faaliyetlerini yoğunlaştıran Halid Ziya, Meşrutiyet’ten sonra bir süre Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde Batı edebiyatı okuttu sonra Mabeyn Başkatibi oldu (1909).

ESERLERİ
Romanları: Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu,Kırık Hayatlar
Hikayeleri: Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Nâkıl (4 Cilt yerli ve yabancı öyküler), Bu Muydu?, Heyhat, Küçük Fıkralar (3 Cilt), Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Bir Şi’r-i Hayal, Sepette Bulunmuş, Bir Hikâye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikâyesi.
Hatırıları: Kırk Yıl,Bir Acı Hikaye,Saray ve Ötesi.
Deneme:Sanata Dair





Halit Ziya UŞAKLIGİL Hayatı ( Biyografisi )
Halit Ziya Uşaklıgil-Bir Ölünün Defteri
Halit Ziya Uşaklıgil-Bir Yazın Tarihi
Halit Ziya Uşaklıgil-Ferdi ve Şürekası
Halit Ziya Uşaklıgil-Kırk Yıl
Halit Ziya Uşaklıgil-Kırık Hayatlar
Halit Ziya Uşaklıgil-Nemide
Halit Ziya Uşaklıgil-İhtiyar Dost