tualimforum.com  

Geri git   tualimforum.com > EĞİTİM ve ÖĞRETİM > Dersler/Ödevler > Türkçe-Edebiyat-Dil Bilgisi
amp;markreadhash=guest" rel="nofollow">Bütün Forumları okunmuş kabul etrel="nofollow">Bütün Forumları okunmuş kabul et
Kayıt ol Yardım Üye Listesi Ajanda Arama Bugünki Mesajlar Bütün Forumları okunmuş kabul et

Türkçe-Edebiyat-Dil Bilgisi Türkçe ödevleri,Edebiyat ödevleri,Dil Bilgisi ödevleri...


Konu Bilgileri
Konu Başlığı
Türkü Türküler Türkü Çeşitleri Özellikleri
Konudaki Cevap Sayısı
0
Şuan Bu Konuyu Görüntüleyenler
 
Görüntülenme Sayısı
2451

Yeni Konu aç  Cevapla
 
LinkBack Seçenekler
Alt 11.12.09, 15:38   #1 (permalink)
Kullanıcı Profili
S.Moderators
 
SERDEM - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
Kullanıcı Bilgileri
Üyelik tarihi: Mar 2008
Mesajlar: 7.687
Konular: 6910
Puan Grafiği
Rep Puanı:11076
Rep Gücü:20
RD:SERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond reputeSERDEM has a reputation beyond repute
Teşekkür

Ettiği Teşekkür: 47
464 Mesajına 935 Kere Teşekkür Edlidi
:
Standart Türkü Türküler Türkü Çeşitleri Özellikleri

Türkü Türküler Türkü Çeşitleri Özellikleri

TÜRKÜ KAVRAMI
Türkçe söylenmiş şiir anlamına gelen "Türkü" nün "Türkî" sözünden geldiği görüşü ittifakla kabul edilmiş bir görüştür. Yani, "Türk" kelimesine Arapça "î" ilgi ekinin getirilmesiyle vücut bulmuştur. "Türke has" anlamına gelen bu söz halk ağzında "Türkü" şekline dönüşmüştür.
Türkü sözü muhtelif Türk boylarında farklı kelimelerle isimlendirilirler. Türküyü Azeri Türkleri mahnı, Başkurtlar halk yırı, Kazaklar türki, türik halık äni, Kırgızlar eldik ır, türkü, Kumuklar yır, Özbekler türki, halk koşiğı, Tatarlar halık cırı, Türkmenler halk aydımı, Uygur Türkleri de nahşa, koça nahşisi derler. 1
Türkü terimi ilk defa XV. yüzyılda Doğu Türkistanda aruz vezniyle yazılmış ve özel bir ezgi ile söylenmiş ürünler için kullanılmıştır.2 Burada değerlendirmeye çalıştığımız hece vezni ile söylenmiş türkülerin Anadoludaki ilk örneğini ise, XVI. yüzyılda buluruz. Türkü şekline uygun ve türkü adını taşıyan sözünü ettiğimiz bu parça XVI. yüzyıl halk şairlerinden Öksüz Dedeye aittir.
Birtakım araştırmacılar türküyü şöyle yorumlamıştır:
Cahit Öztelli: "Halkın iç âlemini yaşatan, beşikten mezara kadar bütün yaşayışını içine alan en dikkate değer edebî mahsuller türkülerdir...Genel olarak türkü adını taşıyan manzumelerde değişmez bir ölçü ve şekil yoktur. Yalnız saz şairleri tarafından sanat düşüncesiyle meydana getirilen türkülerde belli ve değişmez bir şekil vardır. Uzun bir geleneğe bağlı olan bu türkülerde kavuştak (nakarat) bulunması şarttır. Birinci dörtlüklerin 2. ve 4. mısraları ile sonraki dörtlüklerin 4. mısraları hep aynıdır."3
Nihat Sami Banarlı: "Koşma şeklindeki bir manzumenin her dörtlüğüne bir (beşinci) veya bir (beşinci-altıncı) mısra ilavesiyle söylenilen bir halk şiiridir." 4
Muzaffer Uyguner: "Her mısraı kafiyeli üçer mısralı kıtalar ile gene kafiyeli ve iki beyitten müteşekkil ara nağmeleri olan ve çalınıp söylenen folklorik halk edebiyatı mahsulleridir."5
Herbert Jansky, türküyü şu şekilde tanımlamaktadır: Türkü : "Büyük tarihi hadiseler karşısında halk kitlesinin sevinçlerini veya ümitsizliklerini; büyük şahsiyetler hakkındaki saygılarını veya nefretlerini; gençler arasında geçen hazin aşk hikâyelerini, millî hece veznini ölçü alan ve kalpleri fetheden mısralarla, derin bir muhteva içinde dile getiren edebî, aynı zamanda mûsiki bakımından ehemmiyete hâiz olan bu kendine öz bestelerle söyleyen; dar manâsıyla ise tarihi bir vesika mahiyeti gösteren Türk halk şiirinin en eski türlerinden biri".


TÜRKÜLERİN DOĞUŞ VE YAYILIŞLARI
Türküler genellikle bir olay, bir arzu ve bir heyecan üzerine doğarlar.
Türküler, başlangıçta sahibi belli ürünlerdir. Ancak zamanla, türkünün asıl sahipleri unutulur ve sonraki nesiller tarafından halkın dilinde dolaşa dolaşa farklı coğrafyalara yayılır. Türküler böylelikle anonimleşirler. Önceleri mahallî hüviyet gösteren türküler, zamanla millî hüviyete bürünürler. Türkülerin anonimleşmesinde, daha ziyade göçler, kervanlar, askerî sevkler, gurbete iş için gidişler, gezgin halk şairlerinin faaliyetleri, yakın zamanlarda basın ve yayın organları rol oynar.
Yayılma sırasında türkülerin sözlerinde ve ezgilerinde bazı değişiklikler vukua gelir. Kimi zaman bu değişiklikler türküyü tanınmayacak hale getirir; öyle ki, bu eserler karşımıza bir başka türkü olarak dahi çıkabilir. Türkülerin bu derece çeşitlenmesinin asıl sebebi kişilerin kabiliyetleridir. Kaynak şahıslar, ezgilerin yapısında önemli ölçüde değişiklik yapabildiği gibi, bu değişikliği türkülerin sözlerinde de yapabilirler.7
Bunun yanında halk hikâyelerinden ve saz şairlerinin şiirlerinden vücut bulmuş türküler de vardır. Sözgelişi; bugün Âşık Garip, Kerem, Köroğlu, Karacaoğlan, Gevherî, Dadaloğlu, Dertli, Ruhsatî ve Emraha ait pek çok şiir halkımızın dimağında türkü olarak yaşamaktadır. Aşıklar şiirlerini, çeşitli nağmelerle söylerler. Keza tasnif ettikleri hikâyelerin manzum kısımlarında da aynı yola başvururlar. TRT Repertuarında Kerem, Kesik Kerem, Gevheri gibi âşıkların adıyla geçen türkülerin olması bunun açık delilidir.
O yüzden gerek şekil gerekse konu bakımından türkü alanında âşıkların yaptığı katkı küçümsenemeyecek derecededir.

II. TÜRKÜLERİN ÇEŞİTLERİ VE TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Türküler genellikle yedi, sekiz ve on bir hece ile söylenmişlerdir. Ancak az sayıda da olsa beş ve on beş heceli şiirler de vardır. Bunun yanında bağlantılarla vücuda getirilen türkülerde, bentlerle ve bağlantıların heceleri arasında eşitlik olmayabilir. Yani bent kısmı yedi hece olan bir türkünün bağlantı kısmı on bir hece olabilir. Bu tarzda ortaya konulmuş pek çok sayıda örnekler vardır.Sözgelişi şu örnekte bent kısmı yedi, bağlantı kısmı ise farklı sözlerden ve on üç heceyle söylenmiş farklı mısralardan oluşmuştur.
Çarşamba dedikleri
Şekerdir yedikleri
Hiç aklımdan gitmiyor
O yarin dedikleri
Telg(ı)rafın tellerinin rengi kurşuni
Genç yaşımda atma bana mavzer kurşunu
Çarşamba yazıları
Körpedir kuzuları
Allah alnıma yazdı
Bu kara yazıları
Ben Samsuna gidemiyom kâr olmayınca
Samsun bana haram olsun yar olmayınca
Çarşambanın ortasından akıyor ırmak
Her yiğidin kârı değil sözünde durmak 8
Bazan da bu yapının tam tersi bir durumla karşılaşılabilir. Yani bent kısmı fezla, bağlantı kısmı az sayıda heceye sahip olabilir.
Biter Kırşehirin gülleri biter efendim
Şakıyıp dalında bülbüller öter
Gülüm aman aman
Sebep aman aman
Efendim aman
Aynam düştü yerlere
Karıştı gazellere
Tabiatım kurusun
Bakarım güzellere
Güzelleri çoktur da hep yeni yeter efendim
Kaşının üstünde keman görünür
Diğer taraftan vezin ve kafiye açısından oldukça serbest tarzda söylenmiş türküler de vardır.
Yapılarına göre türküler bölümünde bu konuda bilgi ve örnek verdiğimiz için, burada tekrar üzerinde durmuyoruz.
Tespit ettiğimiz örnekleri göz önünde tuttuğumuzda türkülerin hecelerine göre beş gruba ayrıldığını gördük.
A. Beş heceli türküler

ELİNDE ŞİŞE
Elinde (de)şişe Elinde (de) deri
Kırıla (da ) düşe Yerleri (de) sürü
Sevdiğim Ayşa Sevdiğim Hürü
Gel beri beri Gel beri beri
Elinde (de) basma
Duvara (da) asma
Sevdiğim Esma
Gel beri beri 10

GİYDİĞİM ALDIR
Giydiğim aldır Giydiğim mordur
Al dudak baldır Kolları dardır
Ne güzel haldır Keyfimiz vardır
Akşam olanda Bağlantı
Akşam olanda
Bade dolanda
Giydiğim sarı Giydiğim atlas
Sen kimin yari İğneler batmaz
Ağlatma bari Yar bensiz yatmaz
Bağlantı Bağlantı 11

EKTİĞİM YONCA
Ektiğim yonca Ektiğim darı
Biçtiğim yonca Biçtiğim darı
Sevdiğim gonca Sevdiğim sarı
Oy lele lele Bağlantı
Elin elime
Kolun boynuma Ektiğim arpa
Yar havalanmış Biçtiğim arpa
Gelmez yanıma Sevdiğim körpe
Bağlantı 12
B. Yedi heceli türküler
Bu türküler genellikle manilerle tertiplenmiş türkülerdir.

ELİ ELEKLİ GELİN
Eli elekli gelin Entarisi toz pembe
Basma yelekli gelin palazım Yadigârın var bende palazım
Selâm verdim almadı Hiç sözünde durmazsın
Katı yürekli gelin güzelim İnsaf yok mu hiç sende
Tepside üzüme bak
Biraz da gözüme bak palazım
Eller ne derse desin
Sen benim sözüme bak güzelim 13
Mısra sonlarına aman, vay, yandım, hey, kardaş, emmim kızı, hoppala vs. gibi sözler getirilmekle beraber mısraların başına hatta içlerinde de bu tip sözlere yer verilir. Aşağıda her iki şekle ait iki örnek kaydediyoruz.

CAN MARAL CAN
Can maral can Evleri yakın yarim
Vay le le le Çık sallan bakım yarim
Can maral can Uzun boyun(a) göz değer
Vay le le le Hamayıl takın yarim
Can maral can Gidene bak gidene
Vay le le le Boyu benzer fidana
Can maral can Fidanda bir gül bitmiş
Vay le le le Koklatmaz her gelene 14

BİR AY DOĞAR PASİNDEN
Bir ay doğar Pasinden emmimin kızı / hopbala kızı
Ay bulut arasından ben nedem oy
Öyle bir yar sevmişem emmimin kızı / hopbala kızı
Katmer gülün hasından ben nedem oy
Bir ay doğar kenarsız emmimin kızı / hopbala kızı
Yar vefasız ber arsız ben nedem oy
Böylece ah çekerim emmimin kızı / hopbala kızı
Halin kime yanarsız ben nedem oy 15
C. Sekiz heceli türküler

BÜLBÜLÜN KANADI SARI
Bülbülün kanadı sarı
Ben ağlarım zarı zarı
Elimden aldılar yari
Garip bülbül ötme bülbül
Benim derdim bana yeter
Bir dahi sen katma bülbül
Bülbülün kanadı beyaz Bülbülün kanadı buhur
Gece bulut gündüz ayaz Gece yazar gündüz ohur
Al kalemi derdimi yaz Yolcu isen ola uğur
Bağlantı Bağlantı 16
D. On bir heceli türküler

BAĞDAT ELLERİNDEN GELEN TURNALAR
Bağdat ellerinden gelen turnalar
Turnalar ne haber yardan ne haber
imdi benim yarim gözün sürmeler
Turnalar ne haber yardan ne haber
Esip esip karlı dağlar aşarsın
Kılavuzun yok mu neden şaşarsın
Bir yazdan bir güzden derdim deşersin
Turnalar ne haber yardan ne haber
Katar katar gökyüzünde dönersin
Akşamamı kaldın neden eversin
Doğru söyle sen Mevlâyı seversin
Turnalar ne haber yardan ne haber
Yarini öldürmüş eli kan mola
Ak gerdan üstünde çifte ben mola
Doğru söylen benim yarim sağ mola
Turnalar ne haber yardan ne haber 17
(evmek : acele etmek)

AFYONUN ORTASINDA KALESİ
Afyonun aman aman ortasında kalesi de var kalesi aman
Üzerinde aman vardır kızlar kulesi de var kulesi
Zümrüt gibi aman aman yeşillenmiş ovası da var ovası aman
Ay karanlık aman gece vurdular beni de vay beni
Yarin yazmasına sardılar beni de ah beni
Kalecikten aman aman ayva gelir kar gelir de vay kar gelir aman
Gümüş yüzük aman parmağına dar gelir de dar gelir
Ben de sandım aman aman meyhaneden efem yar gelir de vay yar gelir aman
Ay karanlık aman görmedim aman yolumu da vay yolumu
Ah bilemedim aman cerrah kesti benim kolumu de vay kolumu 18
E. On beş heceli türküler
8+7 duraklı türkülerdir.

MECLİSİNDE MAİL OLDUM
Meclisinde mail oldum ben bir kaşı karaya
Yok mu tabib semtimizde merhem ede yaraya
Benim bir efendim vardır merhem eder yaraya
Hangi derdime yanayım dağlar derdim var benim
Başımı sevdaya salan bir güzelim var benim
Evlerinin önünde de kara üzüm asması
Beline kuşak bağlamış o da Acem basması
Buralarda yar sevenler Anadolu yosması
Hangi derdime yanayım dağlar derdim var benim
Başımı sevdaya salan bir güzelim var benim 19Türkü


IV. TÜRKÜLERİN TASNİFİ
Türküler gösterdikleri çeşitlilik bakımından yapı, konu ve ezgilerine göre tasnif edilebilir. Daha önce yapılmış tasnifler de bu çerçevededir. Ne var ki bu tasniflerde birtakım eksiklikler ve isabetli olmayan tespitler vardır. Yapılan tasnifleri burada tekrar kaydederek konuyu karışık hale getirmek istemiyoruz. Çünkü bunlar azımsanmayacak derecede fazladır. Biz, önceki tasnifleri de göz önünde tutarak ve kendi tespitlerimizi de ortaya koyarak türkü tasniflerini yeniden tasnif etmek istiyoruz. En doğru tasnifin bu olduğu iddiasında değiliz ama gözden kaçan ve tespit ettiğimiz pek çok unsurun değerlendirilmesi gerekiyordu. Düşüncemiz odur ki, bundan sonraki tasnifler, pek az değişiklik gösterecek ve bizim tasnifimize birkaç ilave maddeler şeklinde olacaktır.

A. YAPILARINA GÖRE TÜRKÜLER
1. Bentleri Bir Mısra Olan Türküler
a. Bağlantıları dört mısra / mani olan türküler
b. Bağlantıları yedi mısra olan türküler
2. Bentleri İki Mısra Olan Türküler
a. Sadece iki mısradan oluşan türküler
b. Bağlantıları bir mısra olan türküler
c. Bağlantıları iki mısra olan türküler
ç. Bağlantıları üç mısra olan türküler
d. Bağlantıları dört mısra olan türküler
e. Bağlantıları beş mısra olan türküler
f. Bağlantıları altı mısra olan türküler
g. Bağlantıları yedi mısra olan türküler
h. Bağlantıları sekiz ve daha fazla mısra olan türküler
ı. Bağlantıları mısra sonlarında ve mısra aralarında olan türküler
3. Bentleri Üç Mısra Olan Türlüler
a. Sadece üçlüklerden ibaret olan türküler
b. Bağlantıları bir mısra olan türküler
c. Bağlantıları iki mısra olan türküler
ç. Bağlantıları üç mısra olan türküler
d. Bağlantıları dört mısra olan türküler
e. Bağlantıları beş mısra olan türküler
f. Bağlantıları altı mısra olan türküler
g. Bağlantıları fazla sayıda mısralı olan türküler
h. İki bağlantılı türküler
ı. Bağlantıları mısra aralarında olan türküler
4. Bentleri Dört Mısra Olan Türküler
a. Sadece dörtlüklerden kurulu türküler
b. Bağlantıları bir mısra olan türküler
c. Bağlantıları iki mısra olan türküler
ç. Bağlantıları üç mısra olan türküler
d. Bağlantıları dört mısra olan türküler
e. Bağlantıları beş mısra olan türküler
f. Bağlantıları altı mısra olan türküler
g. Bağlantıları yedi mısra olan türküler
h. Bağlantıları sekiz ve daha fazla mısra olan türküler
ı. Bağlantıları mısra aralarında olan türküler
i. İki bağlantılı türküler
j. Bağlantıları mısra sonlarında olan türküler
5. Karşılıklı Türküler
a. İki mısralık bentlerden ibaret atma türküler
b. Üç mısralık bentlerden ibaret atma türküler
c. Dört mısralık bentlerden ibaret atma türküler
ç. Diyalog şeklinde atma türküler

B. KONULARINA GÖRE TÜRKÜLER
1. Tabiat Türküleri
2. Aşk Türküleri
3. Yiğitlik Türküleri ve Tarihi Olayları Konu Edinen Türküler
4. Tören Türküleri
a. Düğün Türküleri
aa. Kına Türküleri
ab. Baş Öğme / Duvak Türküleri
ac. Gelin Alma Türküleri
aç. Gelin karşılama türküleri
ad. Güvey Türküleri
ae. Halk Oyunlarında Türküler (Halay, Bar, Horon, Zeybek..)
b. Ayin-i cem Türküleri
c. Sayacı Türküleri
ç. Oturak Türküleri
5. Askerlik Türküleri
6. Yiyecekler Üzerine Söylenmiş Türküler
7. Hayvanlar Üzerine Söylenmiş Türküler
8. Olay Türküleri
9. Bitki ve Çiçeklerle İlgili Türküler
10. Satıcı Türküleri
11. Ekin Türküleri
12. Ramazan Davulcusu Türküleri
13. Kişiler Üzerine Söylenmiş Türküler
14. Keder, Dert ve Hastalık Türküleri
15. Gurbet ve Hasret Türküleri
16. Meslek ve iş Türküleri
17. Eşkıya Türküleri
18. Ölüm Türküleri (Ağıtlar)
19. Ninniler ve Çocuk türküleri
20. Hapishane Türküleri
21. Mizahî Türküler
22. Yergi Türküleri
23. Öğretici ve Öğüt Verici Türküler

C. EZGİLERİNE GÖRE TÜRKÜLER
A. YAPILARINA GÖRE TÜRKÜLER
Türkülerin belirli bir şekli yoktur. İki mısralı türküler olabildiği gibi koşma, mani tarzında yahut bentlerle kurulmuş türküler de vardır. Koşma yahut mani olarak bildiğimiz şekiller türkü nağmesiyle söylendiğinde adı geçen şiirlerden ayrılır. Çünkü halk, ezgi ile söylediği parçaları türkü olarak niteler. Koşmalar bilindiği gibi söyleyeni belli şiir türleridir. Ne var ki, halkın benimsediği bazı parçalar zamanla anonimleşir ve türkü olarak varlığını sürdürür. Daha ziyade kadınlardan oluşan türkü yakıcıları, bildiği koşma, mani hatta semaî ve destandan birtakım parçalar alarak onu uygun bir ezgi ile terennüm eder. Şekil ve konu birliğinden uzak pek çok türkünün ortaya çıkış sebebi bundan kaynaklanmıştır. Sözgelişi; "Karanfil oylum oylum" manisiyle başlayan ve diğer karanfilli manilerle devam ettirilen fakat farklı ezgi ile söylenmiş bir hayli türkü vardır.
Türkülerin bentlerine çoğu zaman mısra sayıları farklı olan bağlantılar getirilir. Ancak bentlerle bağlantıların hece sayıları eşit olmayabilir. Bağlantılar genel olarak anlamlı sözlerden ibaret olmakla beraber, çeşitli ünlemleri de ihtiva eder.
Az da olsa bazı türkülerde, yapı bakımından bozukluk ve düzensizlikler görülür. Sözgelişi, aynı türküde hem dörtlük hem de beşlik şekle rastlanılabilir. Bunun yanında türkünün hece sayılarında da eşitsizlikler görülebilir. Ordunun Öceli köyünde söylenen kına türküsünde böyle bir özellik vardır.
Çambaşına çıktım çıram yanmadı
Dört köşeme baktım kimsem kalmadı
Küçük kardaşa mektup yazdım aynı gelmedi
Sazak da yellere ev yapma o batar gider
Uzak yerlere kız verme o da yiter gider
Ağlama bacım ağlama yarın gülersin
Dokuz aydan sonra beşik belersin
Anam gidiyorum evin şen olsun
Babam gidiyorum evin şen olsun 20
Yapı bakımından türkülerin arıza göstermesi; bazı mısraların zamanla unutulması yahut, halkın türküye birtakım ilavelerde bulunarak bünyesinde değişikliğe yol açmasıyla açıklanabilir.

1. BENTLERİ BİR MISRA OLAN TÜRKÜLER
a. Bağlantıları dört mısra (veya mani) olan türküler
KIRMIZI KURDELE
Kırmızı kurdele kör olasın Emine
İndim derelerine
Bilmem nerelerine
Canım kurban olsun
Candan sevenlerine
Yavrum da sana ipek mendil alayım
Bağlantı
Yavrum da sana melez köynek alayım
Bağlantı
Yavrum da sana kalıc pötin alayım
Bağlantı 21
b. Bağlantıları yedi mısra olan türküler
Sayıları çok azdır. Tespit ettiğimiz örneğin bağlantı kısmı yedi mısradan oluşmaktadır.

KIZIM SANA FİSTAN ALDIM
Kızım sana fistan aldım vardı mola oy oy
Kim göndermiş onu
Ben gönderdim onu
Ben almadım onu
Beşikleri çamdan
Yuvarlandı damdan
Seni zalımın oğlu
Vazgeçmedin benden
Kızım sana terlik aldım vardı mola oy oy
Bağlantı
Kızım sana rastık aldım vardı mola oy oy
Bağlantı 22

TOKATA GİDEMİYOM YARİM SANA FİSTAN ALAYIM
Tokata gidemiyom yarim sana fistan alayım
Ah nerelerine nerelerine
Bilmiyon mu kömür gözlüm
Aha buralarıma buralarıma
Fadimem fistan kırmalar
Ceviz dalı ırgalar
Sevdiğini gören kızlar
Sağını da solunu ırgalar
Tokata gidemiyom yarim sana potin alayım
Bağlantı
Tokata gidemiyom yarim sana çorap alayım
Bağlantı 23

2. BENTLERİ İKİ MISRA OLAN TÜRKÜLER
Temeli iki mısradan meydana gelen türkülerdir. Ayrıca birtakım bağlantılar / kavuştaklar da alabilirler. Başlıca şekilleri şunlardır:
a. Sadece iki mısradan oluşan türküler
Kafiye düzenleri aa, bb, cc, dd... yahut aa, ba, ca, da, ea şeklindedir.
TÜRKÜ
Hamsi kurban o göze Atarlar barabati
Baş dalarsın göze Alurlar seni yüze
Korlar seni kayuğa Biz de seni aluruk
Satarlar seni bize Sererük seni köze
Bir kusurcuğun vardur
Çok su içersun bize 24
Bu tip türkülerde nadir de olsa tek ikinci mısraı bağlantı gibi aynen tekrarlanan türkülere de rastlanılır.

BAYBURT DAĞLARINDA
Bayburt dağlarında tabakam kaldı
Şen ol Bayburt şen ol sende nem kaldı
Bayburt dağlarında kunduram kaldı
Şen ol Bayburt şen ol sende nem kaldı
Bayburt dağlarında mendilim kaldı
Şen ol Bayburt şen ol sende nem kaldı
Bayburt dağlarında tabancam kaldı
Şen ol Bayburt şen ol sende nem kaldı 25
b. Bağlantıları bir mısra olan türküler
Kafiye düzenleri aa-b, cc-b, dd-b, ee-b şeklindedir. Bağlantı mısralarda genellikle aynı sözler tekrar edilir.

ÇANAKKALE TÜRKÜSÜ
Çanakkale içinde vurdular beni
Ölmeden mezara koydular beni
Of gençliğim eyvah
Çanakkale içinde aynalı çarşı
Ana ben gidiyom düşmana karşı
Of gençliğim eyvah
Çanakkale içinde bir uzun selvi
Kimimiz nişanlı kimimiz evli
Of gençliğim eyvah
Çanakkale içinde bir dolu testi
Analar babalar umudu kesti
Of gençliğim eyvah 26
c. Bağlantıları iki mısra olan türküler
aa-bb, cc-bb, dd-bb, ee-bb şeklinde kafiyelenirler. Bu arada bb olarak gösterilen bağlantı sözleri, aynen tekrarlanan sözlerdir.

TELGRAFIN TELLERİNE
Telgrafın tellerine kuşlar mı konar
Herkes sevdiğine (yavrum) böyle mi yanar
Gel yanıma yanıma da yanıbaşıma
Şu gençlikte neler geldi garip başıma
Telgrafın direkleri semaya bakar
Senin o güzel gözlerin çok canlar yakar
Bağlantı
Telgrafın tellerini arşınlamalı
Yar üstüne yar seveni kurşunlamalı
Bağlantı
Telgrafın direkleri semaya karşı
Gel güzelim barışalım düşmana karşı
Bağlantı 27
ç. Bağlantıları üç mısra olan türküler
Bentler kendi arasında kafiyelidir. bağlantı sözleri her bentten sonra aynen tekrarlanır.

AŞAĞIDAN GELİYOR TÜRKMEN KOYUNU
Aşağıdan geliyor Türkmen koyunu aman aman
Selviye benzettim yarin boyunu amanın yandım
Amanın amanın amanın yandım
Tiridine tiridine tiridine bandım
Bedava mı sandın para verdim aldım
Sabahleyen erken çifte giderken aman aman
Öküzüm torbadan düştü gördün mü amanın yandım
Bağlantı
Manda yuva yapmış söğüt dalına aman aman
Yavrusunu sinek kapmış gördün mü amanın yandım
Bağlantı 28
d. Bağlantıları dört mısra olan türküler
Kafiyeleri aa-bbbc, dd-bbbc, ee-bbbc düzenindedir. Bağlantı sözleri aynen tekrarlanabileceği gibi, farklı sözlerden de oluşabilir. Bağlantı sözleri muhtelif maniler de olabilir.
Türkünün bent kısmı ile bağlantı kısımlarının hece sayıları aynı olmayabilir.

FIRAT KENARI
Fırat kenarının ince dumanı
Dağlara yayılır seher zamanı
Bülbül ne ararsın yuvan mı yoktur
Yoksa benim gibi baban mı yoktur
Zaten yetimlerin gözyaşı çoktur
Gel ağlayalım karşı karşıya
Fırat kenarında kamışlar sazlar
Sinemin yarası her zaman sızlar
Bülbül ne ararsın yuvan mı yoktur
Yoksa benim gibi baban mı yoktur
Zaten yetimlerin gözyaşı çoktur
Gel ağlayalım karşı karşıya 29

ELİF
Elif çıkmış pencereden el eder
Kaşları değil gözleri beni deleder
Elifim gel gel
Güzelim gel gel
Nazlı da yarim
Sallan da gel gel
Elif kızın yeni de gördüm yüzünü
Duman sandım şalvarının tozunu
Elifim gel gel
Güzelim gel gel
Nazlı da yarim
Sallan da gel gel 30
e. Bağlantıları beş mısra olan türküler

HANİ BENİM ELLİ DİRHEM KESTANEM
Hey hey Hani benim elli dirhem kesdenem
Konyalıdan başkasını istemem
Yar yar Konyalım yürü
Yörü yavrum yürü
Saçlarını sürü
Şimdi burdan geçti
Konyalının biri
Hey hey Hani benim elli dirhem pırasam
Mumlar yaksam Konyalıyı arasam
Bağlantı 31
f. Bağlantıları altı mısra olan türküler

DONDURMAM BUZ
Dondurmam buz gibi buz
Şeker mi yoksa karpuz
Alâ çiçekli dondurmam
Yok mu tadına bakan
Alâ vişneli dondurmam
Mini mini hanımlara
Sevdalı beylere
Parasını almadan tattırmam
Dondurmam kaymaklı Dondurmacı top attı
Yiyin bakın pek tatlı Bin lira borca battı
Bağlantı Bağlantı 32
g. Bağlantıları yedi mısra olan türküler

BASTIMDA KIRILDI İĞDENİN DALI
Bastım da kırıldı iğdenin dali vay dali
Kötüye düşenin böylolur hali diller
Diller oynaksın diller
Diller kaymaksın diller
Diller açılsın güller
Güller açılsın kollar
Kollar ne bilsin eller
Eller narinay ninay nay
Narinay narinay ninay nay
Arabacı arabanı koş getir koş getir
Ben ölüyom mezarıma taş getir diller
Bağlantı
Arabacı arabanı yillendir yillendir
Şeker al da şu bebeyi dillendir diller
Bağlantı
Sabahınan esen seher yeli mi yelimi
Benim gönlüm divane mi deli mi diller
Bağlantı 33
h. Bağlantıları sekiz ve daha fazla mısra olan türküler
Bağlantı kısımları iki ayrı maninin ardarda söylenmesiyle meydana getirilmiş türkülerdir.

MANİSAYLA BERGAMANIN ARASI
Manisayla Bergamanın arası
Yaktı da beni kaşlarının arası
Kara kara kargalar
Ceviz dalın ırgalar
On beşine basan kız
Sevdiğine el sallar
Yelek de diktim giymedi
Diktiğime değmedi
Sağolası anam da babam
Sevdiğime vermedi
Manisayla Bergamanın askeri
Ben yolcuyum yolları bana gösterin
Bağlantı 34

KIZIN ADI DUDU
Kızın adı Dudu a canım aman
O da güzellerin adı sürmelim aman
Gel gel barışalım
Tenhada buluşalım
Biraz konuşalım
Şimidan şimidan şimidan dan
Gel arkamdan arkamdan
Kız alacaksan al beni
Annen baban duymadan
Gel gel gel Ayşe
Şeker değil bal Ayşe
Nolur bize gidelim
Ah aramızı bul Ayşem
Kızın adı Ayşe a canım aman
Benleri var köşe köşe sürmelim aman
Bağlantı
Kızın adı Durdu a canım aman
O da güzellerin kurdu
Bağlantı 35
ı. Bağlantıları mısra sonlarında ve mısra aralarında olan türküler
Türkünün temeli beyitlerden oluşur ve her beyit kendi arasında kafiyelidir. Ancak diğer şekillerden farklı olarak her mısradan sonra aynen tekrarlanan bağlantı sözleri getirilir. Bağlantılar üç ve daha fazla sayıda mısralı olabilmektedir.

HAYRİYE NANAY
Hayriye’nin kaşları kara
Hayriye nanay nanay nanay
Canım nanay nanay nanay
Gülüm nanay nanay nanay
Nereden gelsem beni ara
Bağlantı
Hayriye’nin altın dişi
Bağlantı
Yaktı beni yan bakışı
Bağlantı
Hayriye damdan bakıyor
Bağlantı
Bakışı canlar yakıyor
Bağlantı[36]

YABANDAN GEL
Yabandan gel usul (da) boylu yarim yabandan (Arslanım hey hey)
Amman yörü yörü
Çapraz yörü yörü
Kostak yörü yörü
Yörü yörü yörü
Aldım haberini (de) garib çobandan (Arslanım hey hey)
Bağlantı
Yaban ellerinden (de) özendim geldim (İmanım hey hey)
Bağlantı
Gördüm cemalini efendim geldim (Arslanım hey hey)
Bağlantı
Yaban ellerinde (de) yatmış uyumuş (Yeşilim hey hey)
Bağlantı
Elâ gözlerini uyku bürümüş (Arslanım hey hey)
Şirin yörü yörü
Tek tek yörü yörü
Bebek yörü yörü
Kostak yörü yörü
Usul yörü yörü
Güzel yörü yörü
Yörü yörü yörü[37]

BİR KAŞ BİR GÖZ
Elinde süt küleği
O maral o ceylan
O sevgilin bağında
Ölürem anam dönmenem
Giderem anam gelmenem
Bir kaş bir göz bir dil bir diş
Bişmişi yanağında
Sütten beyaz bileği
Bağlantı
Giderem öylesine
Bağlantı
Karagöz mehlesine

*Cumhuriyet Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi. Bu bölümde yayınlanan yazı ve araştırmalar Sayın Yrd. Doç. Dr. Doğan Kayaya aittir. Katkısından dolayı kendisine teşekkür ederiz.


--------------------------------------------------------------------------------
[1]. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ank., 1991, s. 908-909.
[2]. Cevdet KUDRET, Örneklerle Edebiyat Bilgileri 1, ‹st., 1980, s. 295.
[3]. Cahit ÖZTELLİ, Halk Türküleri, ist., 1953, s. 3 ve 7.
[4]. Nihat Sami BANARLI, Metinlerle Edebî Bilgiler, ‹st., 1950, s. 89.
[5]. Muzaffer UYGUNER, Türkü Üzerine, TFA, III (66), 1.1955, s. 1042.
[6]. Herbert JANSKY, "Türk Halk şiiri” (Çev. Abdurrahman GÜZEL), Dünya Edebiyatından Seçmeler, I (4), 10.1977, s. 57-58.
[7]. Türkülerin doğu? ve yayılmaları üzerine geni? bilgi için bkz.:
Mehmet TUĞRUL, Halk Türkülerinin Doğuşu Üzerine Bazı Notlar, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. IV, S. 4, Ank., 1946, s. 487. (Ayrıbasım). / Pertev Naili BORATAV, Folklor ve Edebiyat II, ist., 1982, s. 347. / Nail TAN, Türk Halk Müziği ve Oyunları, C. I, S.4, Ank., 1984, s. 154.
[8]. TRT Repertuvarı, THM No. 529.
[9]. TRT Repertuvarı, THM No. 630.
[10]. TRT Repertuvarı, THM No. 1003.
[11]. TRT Repertuvarı, THM No. 654.
[12]. TRT Repertuvarı, THM No. 1280.
[13]. TRT Repertuvarı, THM No. 573.
[14]. TRT Repertuvarı, THM No. 471.
[15]. TRT Repertuvarı, THM No. 476.
[16]. Şevket BEYSANOĞLU, Diyarbakır Folkloru, Diyarbakır, 1943, s. 120.
[17]. TRT Repertuvarı, THM No. 478.
[18]. TRT Repertuvarı, THM No. 570.
[19]. Şevket BEYSANOĞLU, a. g. e., s. 108.
[20]. Ahmet CAFEROĞLU, Kuzeydoğu illerimiz Ağızlarından Toplamalar, Ank., 1994, s. 83.
[21]. TRT Repertuvarı, THM No. 1926.
[22]. TRT Repertuvarı, THM No. 880.
[23]. TRT Repertuvarı, THM No. 1120.
[24]. Fikret KARADENİZ, Bir Hamsi Türküsü, TFA, XVIII-XIX (362), 9.1979, s. 8761.
[25]. TRT Repertuvarı, THM No.346.
[26]. Cevdet KUDRET, a. g. e., s. 296.
[27]. Cevdet KUDRET, a. g. e., s. 297.
[28]. TRT Repertuvarı, THM No. 432.
[29]. Ahmet Talat ONAY, Türk Halk şiirlerinin şekil ve Nev’i (Haz. Cemal KURNAZ), Ank., 1996, s. 30.
[30]. Hayrettin RAYMAN, Yozgat Yöresinde Söylenen Halk Türküleri, I. THKASSB II, Ank., 1996, s. 99.
[31]. TRT Repertuvarı, THM No. 1094.
[32]. TRT Repertuvarı, THM No. 1759.
[33]. TRT Repertuvarı, THM No. 870.
[34]. TRT Repertuvarı, THM No. 521.
[35]. TRT Repertuvarı, THM No. 1628.
[36]. Burhan TARLABAŞI, Eğin Havaları, Ank., 1997, s. 56.
[37]. TRT Repertuvarı, THM No. 540.
[38]. TRT Repertuvarı, THM No. 178.
--------------Tualimforum İmzam--------------
Aksini Belirtmediğim Takdirde Yazdığım Konular ALINTIDIR



Liseler - Anadolu Liseleri - Fen Liseleri

Anaokulu - İlköğretim

Sınav Soruları ve Ders Notları
SERDEM isimli Üye şimdilik offline konumundadır   Alıntı ile Cevapla
Cevapla

Tags
cesitleri, ozellikleri, turku, turkuler


Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)
 
Seçenekler

Yetkileriniz
You may not post new threads
You may not post replies
You may not post attachments
You may not edit your posts

BB code is Açık
Smileler Açık
[IMG] Kodları Açık
HTML-KodlarıKapalı
Trackbacks are Açık
Pingbacks are Açık
Refbacks are Açık


Benzer Konular
Konu Konuyu Başlatan Forum Cevaplar son Mesaj
Rüyada Türkü Görmek - Rüyada Türkü Görmek Açıklaması ve Yorumu - Türkü Rüya Tabiri Tarot T-U-Ü-V-Y-Z ile Başlayan Rüya Tabirleri 0 14.08.12 21:59
Türkü Turan Biyografisi - Türkü Turan Hayatı - Türkü Turan Kimdir? Başak Türk Sinema Sanatçılarının Hayatı ( Biyografileri ) 0 17.12.11 05:20
Grup Türkü Şarkı ( Türkü ) Sözleri Busem Türk Halk Müziği Şarkı Sözleri 0 28.09.08 19:24
Çağdaş Türkü Şarkı ( Türkü ) Sözleri Busem Türk Halk Müziği Şarkı Sözleri 11 21.09.08 16:44
Kardeş Türküler Şarkı ( Türkü ) Sözleri Busem Türk Halk Müziği Şarkı Sözleri 8 06.08.08 11:27


Bütün Zaman Ayarları WEZ +3 olarak düzenlenmiştir. Şu Anki Saat: 17:01 .


Powered by vBulletin Version 3.8.7
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
Search Engine Friendly URLs by vBSEO 3.6.0 RC 2