tualimforum.com - Anlamlarına Göre Cümleler

Anlamlarına Göre Cümleler
Olumlu Cümle : Yüklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu cümle denir. Örnek :
ü Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görürsünüz. (Olumlu eylem cümlesi)
ü Özü gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve güzeldir. (Olumlu ad cümlesi)
ü Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım. (Olumlu eylem cümlesi)
Olumlu Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz, yüklemin yansıttığı anlamda olumlu olur. Örnek :
ü Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk.
Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler : Bu tür cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz, anlamıysa olumludur. Örnek :
ü Seni sürekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? (bilirsin)
ü Bu kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz? (yaramaz olur)
Olumsuz Cümle : Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cümlelerdir. Örnek :
ü Aradığınız kişi burada yok. (Olumsuz ad cümlesi)
ü Dünkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim. (Olumsuz eylem cümlesi)
ü Kimse olayın nedenini bilmiyor. (Olumsuz eylem cümlesi)
Olumsuz Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcüktür. Örnek :
ü Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın.
ü Başarı, zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir.
Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirir. Örnek :
ü Kim demiş onu çok sevdiğimi? (sevmiyorum)
ü O kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen. (söyleyemezsin.)
Soru Cümlesi : Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak, bir şeyin nedenini öğrenmek, durumla ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek... gibi amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir. Örnek :
ü Kardeşin eve geldi mi?
ü Daha çok hangi kitapları okuyorsunuz?
ü Olanları sana kim anlattı?
ü Buraya nasıl geldin?
Soru öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi, bu yolla cümleye değişik anlam özellikleri de katılabilir. Bu açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır :
Gerçek Soru Cümlesi : Yanıt gerektiren, soruyu soranın yanıt beklediği soru cümleleridir. Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir :
ü Cümlenin öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için, Örnek :
Bu elbiseyi mi aldınız?
Hangi kitabı ne zaman okudunuz?
ü Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için, Örnek :
Ismarladığım kitapları alacak mısın?
ü Anlaşılmayan bir düşünceyi, bir duyguyu sormak için, (Yineletme amaçlı sorular) Örnek :
Öğretmen gelmeyecek mi dediniz?
ü Anlaşılmayan bir soruyu anlamak için, Örnek :
Buraya neden mi geldim?
Sözde Soru Cümlesi : Yanıt gerektirmeyen, cümleye şaşma, küçümseme, inanmayış, beklenmezlik, özlem ... vb. anlamlar katmak için kurulan soru cümleleridir. Örnek :
ü Önüne baksan kör müsün? (Azarlama)
ü Bugün öğretmen gelir mi ki? (Olasılık)
ü Bu yüksek notu almak sana mı kaldı? (Küçümseme)
ü Nerde o günler? (Özlem)
ü O zavallı kime kötülük edecek ki? (Onaylatma)
Dilek (istek) Cümlesi : Bir dileği, bir isteği, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cümlelere, anlamları yönünden dilek veya istek cümlesi denir. Örnek :
ü Yarın bizde toplanıp bir güzel yemek yiyelim.
ü Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun.
ü Umarım işleriniz yolunda gidiyordur.
ü Ah şu bahar bir gelse, çocuklar neşe içinde koşup oynasa.
ü İnşallah bütün düşlerin bir gün gerçek olur.
ü Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin.
ü Gözün kör olsun.
Emir (Buyruk) Cümlesi : Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cümlelere, anlamları yönünden emir cümlesi denir. Örnek :
ü Sandalyeyi çek, sessizce oturup bekle.
ü Öğretmeniniz izinli, gürültü etmeden ders çalışın.
ü Herkes ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek, not alacak.
ü Şuraya da bir halı ser, ortalığı topla.
ü Sen de çalış ve para kazan artık.
Ünlem Cümlesi :Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere, anlamları yönünden ünlem cümlesi denir. Örnek :
ü Ah, elim yandı!
ü Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim!
ü Oh, okul bitti, rahat bir nefes alalım!
ü O... kimler gelmiş, kimleri görüyorum!
ü Elimi cebime attım ki cüzdan yok!