 Osmanlı Toplumunda Düşünce Akımları
Osmanlı Toplumunda Düşünce Akımları
1. Osmanlıcılık
Osmanlıcılık akımı, Tanzimat Dönemi'nde doğmuştur.
Osmanlıcılık akımını Genç Osmanlılar (Jön Türkler) savunmuştur.
Tüm halka aynı hak ve yetkilerin verilmesini istemişlerdir.
I.Meşrutiyet'in ve Kanun-i Esasi'nin ilan edilmesinde etkili olmuşlardır.
Osmanlıcılık düşüncesi Berlin Antlaşması ile zayıflamış (1878), Balkan Savaşları ile etkisi kaybolmuştur.
2. İslamcılık
İslamcılık akımı I.Meşrutiyet'ten sonra önem kazanmıştır.
II.Abdülhamid döneminde İslamcılık, devletin resmi politikası haline gelmiştir.
İslamcılık akımının savunucuları Mehmet Akif, Said Halim Paşa, Cemaleddin Afgani, Musa Kazım ve M.Şemseddin'dir.
İslamcılık düşüncesi I.Dünya Savaşı sonunda etkisini kaybetmiştir.
3. Türkçülük
Türkçülük akımı Rus işgalinden kaçan Türk göçmenlerin etkisiyle başlamıştır.
Türkçülük akımının en büyük savunucusu Ziya Gökalp'tir.
II.Meşrutiyet'ten sonra gelişme göstermiştir.
Osmanlı sınırları içindeki Türkler arasında birlik kurulmasına Türkçülük, tüm dünyada yaşayan Türkler arasında kurulacak birliğe ise Turancılık denmiştir.
Türkçülük akımı, Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında etkili olmuştur.
4. Batıcılık
Batıcılık akımı II.Meşrutiyet'ten sonra gelişme göstermiştir.
Batıcılık akımının savunucuları Abdullah Cevdet, Süleyman Nazif, Celal Nuri'dir.
Kadın özgürlüğü, medeni kanun, laiklik, Latin alfabesi, tekke ve zaviyelerin kapatılması gibi düşünceleri savunmuşlardır.
Türkçüler'in Turancılık akımına karşılık, Batıcılar İrfancılık idealini savunmuştur.
5. Adem-i Merkeziyetçilik
Merkezi yönetimin yetkilerinin azaltılması, yerinden yönetime önem verilmesi savunulmuştur.
Devlet içindeki değişik unsurların yönetime katılması istenmiştir.
Savunucusu Prens Sebahattin'dir.
Liberal ekonomi modeli benimsenmiştir.
Not:
Türkçüler, iç politikada Türkçü, dış politikada Batıcı davranmıştır.
Atatürk Türkiye Cumhuriyeti'ni kurarken Türkçülük ve Batıcılık akımlarından etkilenmiş, inkılapları da Türkçülük ve Batıcılık akımları doğrultusunda gerçekleştirmiştir. |