Ruhsal Bozukluklarda Ilaç Sağaltımı - V

**Çiçek** · 02.07.08, 05:03

IV ) ANKSİYOLİTİK VE HİPNOTİK İLAÇLAR
Anksiyete sağaltımında tercih edilen ilaçlar benzodiazepinler ve buspiron’dur. Trisiklik antidepresanlar, MAO inhibitörleri, SSRI’lar da anksiyete sağaltımında etkilidir. Panik bozukluk ve yaygın anksiyete bozukluğu sağaltımında kullanılırlar. Klomipramin ve SSRI’lar obsesif -kompulsif bozukluk sağaltımında da kullanılır.

A-Benzodiazepinler

Günümüzde en sık kullanılan ilaçlardandır. Uzun süreli kullanımda(altı haftadan fazla) bağımlılık riski vardır. Düzenli ve uzun süre kullanıldığında ilaca karşı bir tolerans kazanılır. Bu durum ilacın etkisini sürdürmek gereksinimi olanlarda doz artırılmasına yol açarak bağımlılık gelişmesine neden olabilir. Ancak, düşük dozlarda ve düzensiz aralıklarla alındığında bağımlılık olasılığı düşüktür. Bağımlılık gelişmiş bir hastada ilaç kesildiğinde kesilme sendromu ortaya çıkar. Sıkıntı, baş ağrısı, baş dönmesi, iştahsızlık, uykusuzluk, kulak çınlaması, görme bulanıklığı ve titremeler olabilir. Daha ağır belirtiler arasında kan basıncı düşmesi, ateş, psikoz ve konvülzyonlar olabilir. Bu nedenle ilacın bırakılması kademeli olarak yapılmalıdır.

Benzodiazepinlerin bunaltı giderici etkisinin daha çok limbik sistem üzerindeki etkisi aracılığı ile olduğu sanılmaktadır. Merkezi sinir sisteminin önemli bir inhibitör nörotransmiteri olan GABA’in postsinaptik reseptör düzeyindeki etkinliğini güçlendirdiği, nöron membranlarındaki klor iyonlarının geçişini kolaylaştırdığı bilinmektedir.

Karaciğerde mikrozomal enzimlerle yıkılırlar ve çoğu desmetildiazepam ve oksazepam’a dönüşerek glükorinize olurlar. Etki sürelerine göre uzun, orta, kısa etkili olarak ayrılırlar. Diazepam, Klorazepat, Klordiazepoksid, Klonazepam uzun;Medazepam Oksazepam, Alprazolam orta; triazolam kısa etkilidir.

Ülkemizde sık kullanılan benzodiazepinler :

Alprazolam : (Xanax) 0.5, 1 mg tablet formu vardır.

Diazepam : (Diazem,Nervium ,Valium) 2, 5, 10 mg kapsül ve 10 mg ampül formu vardır.

Klordiazepoksit : (Librium , Librizan) 5,10 mg draje,100 mg ampul formu vardır.

Klorazepat: (Tranxilene) 5, 10 mg kapsül formu vardır.

Lorazepam.: (Ativan) 1, 2 mg tablet ,2 ,4 mg ampul formu vardır.

Klonazepam: (Rivotril ) 2 mg tablet formu vardır.

Kullanım alanları:
a)Yaygın bunaltı bozukluğu (alprazolam, diazepam, klordiazepoksid, lorazepam, oksazepam).

b)Panik nöbetleri(alprazolam).

c)Gerginlik ve stres durumları (diazepam, klordiazepoksid, medazepam).

d)Uyku bozuklukları (Hepsi kullanılabilir).

e)Epilepsi.

f)Alkol yoksunluğu ve deliryum tremens sağaltımında.

g)Mani ve psikotik eksitasyon durumlarında antipsikotiklerle birlikte.

B-Buspiron: (Buspon, Piranil) 5 ve 10 mg kapsül formları vardır. Terapötik dozu 15-30 mg/gün’dür. Kimyasal yapı ve etki düzeneği bakımından diğer bunaltı gidericilerden farklıdır. Uyku verici, kas gevşetici, antiepileptik etkisi yoktur. Bağımlılık yapmaz ve diğer merkezi sinir sistemi yatıştırıcıları ve alkol ile etkileşime girmez. Maksimum etkisi 3-4 haftalık sağaltımından sonra görülür. Bu nedenle akut durumlardan çok, kronik bunaltı bozukluklarında kullanılır.

C-Hipnotikler

Benzodiazepinler: Hepsi dütük dozlarda sedatif- hipnotik olarak kullanılabilir.

Zopiklon: (İmovane) Uykuyu kısa sürede başlatan, REM uykusunu etkilemediği bildirilen yeni bir hipnotik ilaçtır.

Barbitüratlar: Hekimlikte daha çok kısa süreli anestezide ve epilepsi sağaltımında kullanılmaktadır. Hipnotik olarak kullanımı ancak başka ilaçların bulunmadığı koşullarda olabilir.

Psikiyatride Kullanılan Diğer İlaçlar

Beta Blokerler: b adrenerjik reseptör antagonistleri tıpta birçok alanda kullanılırlar. Psikiyatride; performans anksiyetesinde, lityuma bağlı tremorda, antipsikotiklere bağlı akatizide, alkol yoksunluğu belirtilerinin kontrolünde, yaygın anksiyete ve panik bozukluğunun otonomik semptomlarının sağaltımında kullanılır.

Performans aksiyetesinde periferik etkili atenolol (Tensinor tb.)ve nadolol (Betadol tb.), yaygın anksiyete ve panik bozukluğunda 40 - 320 mg / gün propranolol (Dideral tb.) tercih edilir.

Klonidin: (Catapres) Santral etkili a 2 agonistidir. Opioid’ lere bağlı kesilme sendromunun otonomik semptomlarının baskılanmasında, Tourette bozukluğunda, konvansiyonel sağaltım yöntemlerine yanıt vermeyen manide, anksiyete bozukluklarında, nöroleptiklere bağlı akatizide kullanılır. % 50’ si Kc’ de metabolize edilir, % 50’ si değişmeden böbrekler tarafından atılır.

Prof. Dr. Yunus Emre Evlice