Karışımların Ayrılması
Hepimiz güncel yaşantımızda çeşitli yanlışlar, hatalar yaparak birçok maddeleri karıştırırız. Bunlara basit bir örnek vermemiz gerektiğinde, kara biber ile tuzun veya şekerin karışması aklımıza gelebilir. Toplu iğnelerin bir çarpma sonucu yere dökülmesi gibi karışımların ayrılması işlemlerinin nasıl yapılacağını düşünürüz.
Ayrıca şu karışımları birbirinden nasıl ayırırsınız?
* Demir tozu - kükürt karışımı nasıl ayrılabilir?
*Saman ve buğday karışımından buğdayı nasıl ayırırsınız?
*Tuzlu sudan tuz nasıl ayrılabilir?
*Alkol -su karışımını nasıl ayırırsınız?
*Zeytin yağı ve su karışımı nasıl ayrılır?
*Tuz ve şeker karışımını nasıl ayrıştırırsınız?
a - Elektriklenme İle Ayırma
Saçlarımızı bakalit bir tarak ile tararken, naylon veya orlondan yapılmış giysilerimizi giyinir veya çıkartırken bazen bir elektriklenmeden dolayı kıvılcımların çıktığını özellikle geceleri görmüş olabiliriz. Bu olayın nedeni ise sürtünme ile oluşan az miktardaki elektrik yüküdür. Bu tür bir tehlikesiz elektrik yüklenmesi ile bazı maddelerin ayrılması mümkün olabilir.
Deney: Katı - Katı madde karışımının elektriklenme ile ayrılması
Araç - Gereç:
1 adet Tarak
Ebonit çubuk
Küçük kumaş parçası
Dosya kağıdı
Kuru tuz
Kuru kırmızı biber
Kuru kara biber
Deneyin Yapılışı:
*Kuru olarak hazırlanan yemek tuzu ve kara biberden bir miktar alınıp, deney masası üzerine dökerek karıştırınız.
*Ebonit çubuğunuzu veya tarağınızı kumaş parçasına 4 - 5 kere çok hızlı bir şekilde, sürterek cubuk v tarağın elektriklenmesini sağlayınız.
*Çubuğunuzu karışıma değmeyecek şekilde yaklaştırınız.
*Çubuğunuzu karışımda çekiniz. Başka bir kağıt üzerine getirip tarağı hafifçe silkeleyiniz. Bu işlemleri birkaç kere daha yapınız.
*Deney sonunda çubuk veya tarak ile karışımı karıştırınız.
b - Mıknatıs İle Ayırma:
Günlük yaşantımızda kullandığımız birçok maddenin mıknatıslanma ve mıknatısla çekilme özeliğini görürüz. Bu özelliği kullanarak karışım içindeki maddeleri ayırmamız mümkün olur. Mıknatıslanma özeliği Fe, Ni, Co
vb. maddalerde görülebilmektedir.
Deney: Katı - Katı madde karışımının mıknatıs ile ayrılması
Araç - Gereç:
1 adet büyüteç
1 adet mıknatıs
Demir tozu
Kükürt
Deneyin Yapılışı:
*Demir Tozları ile kükürt tozlarını bir kağıdın üzerinde iyice karıştırınız.
*Karışıma elinizdeki mıknatısı yaklaştırınız.
*Mıknatısı karışıma yaklaştırmadan önce mıknatısın uçlarını ince bir kağıt ile kapatırsanız, demir tozlarının çekilişini daha rahat görürsünüz.
*Mıknatısın üzerinde toplanan demir tozlarını ayırmak, temizlemek çok zor olabilir. Kısmen temizlenen mıknatısı karışıma tekrar yaklaştırmak suretiyle ayırma işleminin tam olmasını sağlayınız.
*Mıknatıs üzerine koyduğumuz kağıdı aldığınızda tam olarak mıknatıs temizlenmiş olur.
*Aynı şekilde yere dökülen, toplu iğnelerin bir mıknatıs ile toplanması olayının da aynı olduğunu bilmeniz gerekir.
*Magnetik ve elektrik alandan etkilenen metallerden bazıları : Demir, Nikel, Kobalt ...
Bu iki ayırma işlemlerinde kullanılan yöntem yukarıda belirtilmeyen, madde özelliklerinin dışında bir özellik olmaktadır. Bunun nedeni maddelerin belirgin özelliklerini biliyor isek bu özellikleri de kullanarak ayırmaişlemlerinin yapılabileceğini belirtmek için bu örnekler verilmiştir. Mutlaka genel özellik kullanılacak diye bir şart yoktur. Önemli olan madde özelliklerini iyi bilmek ve maddeleri tanımaktır.
c - Öz Kütle Farkı İle Ayırma
Maddelerin özelliklerini incelediğimizde, öz kütlenin maddeler için ayırt edici bir özellik olduğunu belirlemiş idik. Öz kütleleri farklı katıların birbirinden ayrılması değişik şekillerde gerçekleştirilebilir. Buğday içerisinde taş ve kum tanecikleri var ise bu karışım öz kütle farkından ayrılır. Bu taşlı buğday geniş bir tepsi içine konur. Tepsi içindeki karışımın zıplatılarak buğdayın hafif olmasından dolayı tepsinin kenarlarına doğru yayılıp yere düşmesi taş ve kumların ortaya doğru toplanması kalanın da tamamen temizlenmesi ise karışımın su içerisine atılması ile olur. Taş ve kum taneciklerinin öz kütleleri büyük olduğu için suyun dibine çöker. Buğday taneleri suyun üstünde yüzer, üstten buğday taneleri alınır. Buğday taneleri ile taş taneleri tamamen ayrılır. Bu ayırma yönteminin uygulanabilmesi için katı maddelerin sıvı içerisinde çözünmemesi ve katı maddelerden birinin öz kütlesi sıvının öz kütlesinden büyük diğer maddenin ki ise küçük olmalıdır.
d.Damıtma
Kaynama noktaları faklı sıvıları birbirinden ayırmak için kullanılır.Saf su elde etmede,petrol ürünleri üretiminde,alkol ve bitkisel yağ üretiminde kullanılan bir yöntemdir.Ham petrol damıtılarak benzin,mazot,gaz yağı ,asfalt,fuel-oil elde edilir.