Yaprak Biti (Aphis brassicae)

**Fenci** · 29.03.10, 21:09

Yaprak Biti (Aphis brassicae)

Yaprakbitleri, bitkilerin yapraklarının yanı sıra sap ve kök bölümlerine de üşüşerek zarar verebilen küçük böceklerdir. Tarım bitkilerinde büyük zarara yol açan birçok türü vardır. Bunlardan gül yaprakbiti (Macrosiphum rosae) güllere, bakla yaprakbiti (Aphis fabae) bakladan başka fasulye, pancar, havuç, enginar gibi bitkilere zarar verir. Lahana yaprakbiti (Aphis brassicae) lahana, şalgam ve benzeri bitkilerin yaprakları üstünde yaşayan, koyu yeşil gövdeli, çok yaygın bir böcektir. Elma pamuklubiti (Eriosoma lanigerum) elma ağaçlarında, pamuğu andıran mumsu beyaz salgısının altında gizlenir.

Yaprakbitleri ancak büyüteç altında iyi görülebilecek ölçüde küçük böceklerdir (boyları 1-2 mm). Cinslerine göre renkleri gri, yeşil, kahverengi olabilirler. Koloni halinde yaşar, körpe fidanlar ile genç filizlere saldırırlar. Verdikleri zarar sonucu bitkinin yaprakları buruşur, eğri büğrü bir görünüm alır ve bir süre sonra yaprakların rengi kahverengiye dönüşür. Nisan-Eylül ayları arasında yaygındırlar.

Dişilerin çoğu, erkeklerin ise küçük bir bölümü kanatsızdır. Çok uzun olan gagaları başın önünden çıkarak bacakların arasından geriye doğru uzanır. Gövdenin arka ucunda hemen her zaman meme biçiminde bir çift borucuk vardır. Yaprakbiti, gagasını bitkiden özsuyu emmek için kullanır. Emdiği özsuyun küçük bir bölümünü sindirebilir. Geriye kalanı ise pek az değişikliğe uğratıp tatlımsı bir sıvı halinde dışarı atar. Bu dışkı bazen yaprakların üzerinde yapışkan bir tabaka oluşturacak ölçüde boldur. Yerleşim alanlarında yaprakbiti saldırısına uğramış ağaçların yapışkan yaprakları havadaki toz ve isi tutarak siyah bir görünüm alır. Yaprakbitlerinin tatlımsı dışkıları bazı mantar hastalıklarının bitkiye yerleşmesine de yardımcı olur.

Birçok böcek, özellikle de karıncalar yaprakbitlerinin tatlımsı dışkısını pek sever. Karıncaların, yaprakbitlerinden daha çok dışkı elde edebilmek için onları duyargalarıyla dürtükledikleri gözlenmiştir. Üstelik karıncalar, yaprakbitlerini kötü hava koşullarından ve doğal düşmanlarından koruyacak sığınaklar yapar. Bazen de onları sürü güder gibi bir araya toplar ya da uygun bitkiye taşır.

Yaprakbitleri inanılmaz bir hızla ürer; bir yılda birkaç döl verirler. Kuşlar, uğurböcekleri ve öbür böcekler bu zararlıları yemese, bütün bitkiler yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalırdı. Yaprakbitlerinin varlığını sürdürebilen küçük bir bölümü, bir bitkiden öbür bitkiye çeşitli hastalıkları da bulaştırır. Ama yaprakbitleri bitkilere püskürtülen böcek ilaçlarıyla yok edilebilmektedir.

Yaprakbitlerinin çoğu, kışı yumurta evresinde geçirir. Baharda çatlayan yumurtalardan yalnız dişiler çıkar. Bunlar erkeklerle çiftleşmez ve yumurtlamazlar. Ama kanatsız dişi yaprakbitleri yazın art arda canlı yavru doğurarak ürer. Erkeksiz gerçekleşen bu çeşit üreme biçimine döllenmesiz üreme denir. Daha sonra bazı yavrular kanatlı dişilere dönüşür ve bunlar öbür bitkilere doğru uçar. Güzün ortaya çıkan erkeklerle çiftleşen dişler, kış soğuklarına dayanacak yumurtalarını bırakır. Böylece yaşam çevrimi tamamlanmış olur.

Tedavi

Yaprakbitlerinin görüldüğü dalın kesilip yakılması, akşamları sabunlu su ya da tütün suyu ile bitkinin ilaçlanması gerekir. Durum kontrol altına alınamazsa ensektisit türü ilaçlar kullanılmalıdır.

Yaprakbitlerinin en büyük düşmanları, gelinböceği ve uçuçböceği adlarıyla da tanınan uğurböcekleridir. Uğurböcekleri genellikle bahçe bitkilerinin üzerinde yaşar. Hem larvaları, hem de erişkinleri bitkilere zararlı böcekleri yedikleri için çok yararlıdır. Gül fidanlarına böcek ilaçları püskürtüp hem yararlı, hem de zararlı böcekleri öldürmek yerine, birkaç uğurböceği koymak daha iyi sonuç verebilir. Uğurböcekleri zararlı böceklerin sardığı meyve bahçelerini kurtarmak için çeşitli ülkelere götürülmüştür. Örneğin Avustralya uğurböceği (Rodolia cardinalis) Kuzey Amerika’nın batısına götürülerek, torbalı koşnillere karşı yürütülen mücadelede kullanılmıştır. Tek bir uğurböceği bir günde en az 200 yaprakbitini tek başına yer.

Büyütülmüş bir kuş kirazı yaprakbiti (üstte) yeni attığı dış iskeletinin (solda) yanında arpayla beslenirken. Yaprakbitleri erişkin biçimlerini alana kadar beş kez deri değiştirir. Bu tür, taneli bitkilere virüs hastalıklarını bulaştıran bir zararlıdır.

Kaynak: 1. Temel Britannica (Cilt 19; Sayfa 99-100) - Ana Yayıncılık - İstanbul, 1993 / 2. Bir Bahçe Kuruyorum – Gülnar Onay –İnkılâp Kitabevi – İstanbul, 2000 / 3. Çiçekler, Kaktüsler ve Etli Bitkiler – Hatif R. Öğe – İnkılâp Kitabevi – İstanbul, 1997