ÜNİTE 10

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin İç Yapısı, Çalışma Düzeni, Görev ve Yetkileri

Yasama organının çalışma düzeni açıklayabilmek.

Yasama organının çalışması, bu organın kendisine özgü bir iç yapıya ve çalışmalarını düzenleyen kurallara sahip olmasını gerektirmektedir. Ülkemizde bu iç yapı ve kurallar, kısmen Anayasa kısmen Meclis İçtüzüğü ile düzenlenmiştir.

Siyasi Parti gruplarına ilişkin düzenlemeleri sıralayabilmek.

• Siyasi partilerin Meclis çalışmalarına katılmalarını sağlayan siyasi parti gruplarına ilişkin düzenlemeler Anayasa, Siyasi Partiler Kanunu ve Meclis İçtüzüğü’nde yer almaktadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin görev ve yetkilerinin neler olduğu saptayabilmek.

• 1982 Anayasası bütün temsili rejimlerde olduğu gibi, TBMM’ye kanun yapma, hükümeti denetleme, devlet bütçesini kabul etme ve 87. maddede sayılan diğer yetkileri tanımıştır. Yasama organının temel fonksiyonlarından biri olan kanun yapmaya ilişkin usul kuralları İçtüzükte düzenlenmiştir. Yasama organı tarafından kanun biçiminde yapılmakla birlikte Anayasa değişiklikleri, milletlerarası anlaşmaların uygun bulunması, bütçe ve kesin hesap kanunlarının kabulü bazı özellikler taşımaktadır. TBMM’nin kanun yapmak suretiyle kullandığı diğer yetkileri genel ve özel af ilanına ve kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermektir.

Hükümetin denetlenme şekillerinin neler olduğunu belirleyebilmek.

• Yasama organının fonksiyonlarından bir diğeri olan hükümetin denetlenmesi, soru, gensoru, genel görüşme, Meclis araştırması ve Meclis soruşturması adı verilen çeşitli denetim araçları ile gerçekleştirilmektedir. Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir. Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda görüşülmesidir. Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir. Meclis soruşturması, Başbakan veya bakanların görevleriyle ilgili “cezai” sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan bir denetim aracıdır. Gensoru ise hükümetin veya bir bakanın siyasal sorumluluğuna yol açabilir, yani onun Meclisçe görevden uzaklaştırılabilmesine imkân verir.

1. Aşağıda sayılanlardan hangisi Meclis Başkanlık Divanı’nda yer almamaktadır?

a. Meclis Başkanı

b. Başkanvekilleri

c. Katip üyeler

d. İdare amirleri

e. İlgili Bakan

2. Siyasi parti grupları aşağıdaki faaliyetlerden hangisini gerçekleştiremez?

a. Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına karar vermek.

b. Gensoru önergesi vermek.

c. Meclis araştırması açılmasını istemek.

d. Anayasa Mahkemesine iptal davası açmak.

e. Meclis Başkanlık Divanı’na katılmak.

A

3. Aşağıdakilerden hangisi Meclis Başkanı’nın görevlerinden değildir?

a. Meclis toplantılarına başkanlık etmek.

b. Başbakana vekâlet etmek.

c. Meclisi temsil etmek.

d. Tatil döneminde meclisi toplantıya çağırmak.

e. Cumhurbaşkanına vekâlet etmek.

B

4. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin görev ve yetkilerinden değildir?

a. Kanun yapmak.

b. Bakanlar Kurulunu denetlemek.

c. Cumhurbaşkanını denetlemek.

d. Para basılmasına karar vermek.

e. Savaş ilanına karar vermek.

C

5. Kanun tasarısı aşağıdakilerden hangisi tarafından verilir?

a. Milletvekilleri

b. Siyasi partiler

c. Siyasi parti grupları

d. Bakanlar Kurulu

e. TBMM Başkanlığı

D

6. Bakanlar Kurulu veya bir bakan hakkında gensoru önergesi verme yetkisi kime aittir?

a Siyasi Parti Grubu

b. Siyasi Parti Genel Başkanı

c. Siyasi Parti Merkez Karar Kurulu

d. Siyasi Parti Disiplin Kurulu

e. Meclis Başkanlık Divanı

A

7. Meclis soruşturmasını aşağıdakilerden hangisi açıklar?

a. Sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya Bakanlardan bilgi istemektir.

b. Toplumu veya Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesidir.

c. Belli bir konuda bilgi edinebilmek için yapılan incelemedir.

d. Başbakan ve bakanların görevleriyle ilgili cezai sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan bir denetim aracıdır.

e. Başbakan ve bakanların görevden uzaklaştırılabilmesine imkan veren bir denetim aracıdır.

D

8. TBMM Başkanlık Divanı ile ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

a. Başkanlık divanı, Meclisteki siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında Divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur.

b. Siyasi parti grupları başkanlık için aday gösterebilirler.

c. TBMM Başkanlık Divanı için bir yasama döneminde iki seçim yapılır.

d. TBMM Başkanı tartışmalara katılamaz ve oy kullanamaz.

e. Başkan seçimi gizli oyla yapılır.

B

9. Siyasi parti grupları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Siyasi parti grupları en az yirmi üyeden oluşur.

b. Partinin genel başkanı milletvekili ise aynı zamanda parti grubunun da başkanıdır.

c. Grup genel kurulunun, grup üyesi olan milletvekillerinin Meclis oylamaları konusunda bağlayıcı karar alması mümkün değildir.

d. Siyasi parti grupları yasama dokunulmazlığının kaldırılması hakkında karar alamaz.

e. Siyasi parti grupları, Meclis Başkanlığı için aday gösteremez.

C

10. Kanun yapma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesinde önce tasarı ve teklifin tümü hakkında söz verilir.

b. Anayasa değişiklikleri hariç, kanunun tümünün veya maddelerinin oylanması işaretle olur.

c. Kanun tasarı ve teklifinde bir maddenin değiştirilmesi veya kaldırılması hakkında değişiklik önergesi verilemez.

d. TBMM’de kabul edilen kanunların yayınlanması görevi Cumhurbaşkanına aittir.

e. Cumhurbaşkanı yayınlanmasını uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderir.

C

ÜNİTE 11

Yürütme Organının Yapısı ve Cumhurbaşkanı

Yürütme organının yapısını belirleyebilmek.

• Yürütme organı, yapısı bakımından iki ana tipe ayrılabilir: Monist (tekçi) yürütme ve düalist (ikici) yürütme. Monist yürütme; Yürütme yetkisinin tek bir kişi veya bir kurulda toplandı¤ı yürütme çeşididir. Düalist yürütme ise; Yürütme yetkisinin bir kişi (devlet başkanı) ile bir kurul (bakanlar kurulu) arasında bölüşüldü¤ü yürütme çeşididir. Parlamanter rejimi benimseyen ülkemizde yürütme organı düalist yapıdadır. 1982 Anayasası’na göre yürütme yetki ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından kullanılmakta ve yerine getirilmektedir.

1961 ve 1982 Anayasaları’na göre Cumhurbaşkanı’ nın seçimini ve tarafsızlığını açıklayabilmek.

• 1982 Anayasa’sıyla anayasa koyucu, daha önceki Cumhuriyet Anayasaları’nın öngördüğü biçimde Cumhurbaşkanı’nın seçimi yetkisini Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bırakmıştır. Böylece Cumhurbaşkanı’ nın doğrudan halk tarafından seçimi yöntemi benimsenmemiştir. Ancak 1982 Anayasa’sıyla 1961 Anayasası’ndan farklı olarak, Cumhurbaşkanı’nın yasama organı dışından da seçilebilmesine olanak verilmiştir.

• Cumhurbaşkanı’nın görev süresinin yedi yıl olarak saptanması, bir kişinin iki defa Cumhurbaşkanı seçilememesi ve seçimin nitelikli çoğunlukla yapılacağına ilişkin düzenlemeler ile Cumhurbaşkanı’nın tarafsızlığı sağlanmaya çalışılmıştır.

Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkilerini sıralayabilmek.

• Cumhurbaşkanı’nın 1982 Anayasası’nın 104. maddesinden kaynaklanan yetkileri üç alanı kapsamaktadır. Bu yetkileri her bir alan için birkaç örnekle sıralamak gerekirse;

• Yasama İle İlgili Görev ve Yetkileri;

- Kanunları yayımlamak,

- Anayasa değişikliğine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,

- Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.

• Yürütme İle İlgili Görev ve Yetkileri;

- Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,

- Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek,

- Kararnameleri imzalamak.

• Yargı İle İlgili Görev ve Yetkileri;

- Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek,

- Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek,

- Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.

Cumhurbaşkanı’nın tek başına yapabileceği işlemleri saptayabilmek.

• Cumhurbaşkanı, Devletin başı olmak sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Türk Milleti’nin birliğini temsil eder; Anayasa’nın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanı’nın, Anayasa ve diğer kanunlarda tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır; bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur.

Cumhurbaşkanı’nın cezai sorumluluğuna neden olan eylemleri belirleyebilmek.

• Parlamanter rejimlerde devlet başkanının siyasal sorumsuzluğu yanında cezai sorumsuzluğu da ilke olarak benimsenmiştir. Cezai sorumsuzluk ancak görevle ilgili suçlardan dolayı söz konusu olmaktadır. Adi suçlara ilişkin olarak 1982 Anayasası’nda açıklık olmamakla beraber, Cumhurbaşkanı’nın kişisel suçlardan sorumlu olduğu kabul edilebilir. Cumhurbaşkanı’na vekâlet konusunu açıklayabilmek.

• Cumhurbaşkanı’nın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığı’na vekillik eder ve Cumhurbaşkanı’ na ait yetkileri kullanır.

1. Yürütme yetkisinin devlet başkanı ile bakanlar kurulu arasında bölüşüldüğü yürütme çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?

a. Monist yürütme

b. Düalist yürütme

c. Kollejyal yürütme

d. Hümanist yürütme

e. Avrupa tipi yürütme

B

2. Cumhurbaşkanı aşağıdakilerden hangisi tarafından seçilir?

a. Doğrudan halk tarafından

b. Türkiye Büyük Millet Meclisince

c. Bakanlar Kurulunca

d. Danışma Meclisince

e. Milli Güvenlik Kurulunca

B

3. Cumhurbaşkanı kaç defa ve ne kadar süre görev yapabilir?

a. Bir defa ve yedi yıl süreyle

b. İki defa ve yedi yıl süreyle

c. Bir defa ve beş yıl süreyle

d. İki defa ve beş yıl süreyle

e. Bir defa ve on yıl süreyle

A

4. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı’nın yasama ile ilgili görev ve yetkilerinden değildir?

a. Kanunları yayınlamak.

b. Kararnameleri imzalamak.

c. TBMM’yi toplantıya çağırmak.

d. TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.

e. Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek.

B

5. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı’nın yargı ile ilgili görev ve yetkilerinden değildir?

a. Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek.

b. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını seçmek.

c. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.

d. Askeri Yargıtay üyelerini seçmek.

e. Kanunların Anayasaya aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açmak.

E

6. Cumhurbaşkanın tek başına yapabileceği işlemler dışındaki tüm kararlarının Başbakan ve ilgili bakanca imzalanması ve bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakanın sorumlu olması, aşağıdaki kavramlardan hangisi ile ifade edilmektedir?

a. Karşı-imza kuralı

b. Veto yetkisi

c. Yasama dokunulmazlığı

d. Yasama sorumsuzluğu

e. Cumhurbaşkanı’nın tarafsızlığı

A

7. Cumhurbaşkanı’nın vatana ihanetle suçlanması halinde, onu yargılayacak olan makam aşağıdakilerden hangisidir?

a. Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi

b. Devlet Güvenlik Mahkemesi

c. Yargıtay

d. Askeri Yargıtay

e. Danıştay

A

8. Aşağıda sayılanlardan hangisi Cumhurbaşkanı tarafından tek başına kullanılabilecek yetkilerden değildir?

a. Başbakanı atamak.

b. Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmek.

c. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek.

d. Bakanlar Kurulu’nu toplantıya çağırmak.

e. Milli Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak.

C

9. Cumhurbaşkanı geçici olarak yurt dışına çıktığında Cumhurbaşkanlığı makamına kim vekâlet eder?

a. Başbakan

b. Meclisteki en yaşlı üye

c. Mecliste çoğunluğa sahip partinin başkanı

d. Meclis Başkanı

e. Bakanlar Kurulu

D

10. Cumhurbaşkanı’na vekâlet eden kişinin yetkileri nelerdir?

a. Vekil, Cumhurbaşkanı’na vekâlet ettiği süre içinde, ona ait olan bütün yetkileri kullanabilir.

b. Vekil, Cumhurbaşkanı’na vekâlet ettiği süre içinde, ona ait olan yetkilerden sadece yasamaya ait yetkileri kullanabilir.

c. Vekil, Cumhurbaşkanı’na vekâlet ettiği süre içinde, ona ait olan yetkilerden sadece yürütmeye ait yetkileri kullanabilir.

d. Vekil, Cumhurbaşkanı’na vekâlet ettiği süre içinde, ona ait olan yetkilerden sadece yargıya ait yetkileri kullanabilir.

e. Vekil, Cumhurbaşkanı’na vekâlet ettiği süre içinde, ona ait olan yetkilerden sadece yasamaya ait yetkileri kullanamaz.

A

ÜNİTE 12

Başbakan, Bakanlar Kurulu ve Hükümet Sisteminin Niteliği

Bakanlar Kurulu’nun kuruluşunu belirleyebilmek.

• 1982 Anayasası’na göre Bakanlar Kurulu, Başbakan e bakanlardan oluşur. Başbakan, Cumhurbaşan’ınca TBMM yeleri arasından atanır. Bakanlar TBMM üyeleri veya milletvekilliğine seçilme yeterliğine sahip olanlar arasından Başbakan’ca seçilir ve Cumhurbaşkan’ınca atanır.

Bakanlar Kurulu’nun yapısını açıklayabilmek.

• Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan oluşan kollektif bir karar organı olmakla birlikte, Başbakanı n özel bir siyasal liderlik mevkii söz konusudur. Gerçi Başbakan, bakanların idare hukukundaki anlamında hiyerarşik amiri değildir ama, Bakanlar Kurulu içinde hiç değilse eşitler arasında birincidir.

Bakanların siyasal, cezai ve hukuki sorumluluklarının niteliğini saptayabilmek.

• Bakanların siyasal sorumluluğu, parlamanter rejimin temel kuralıdır; siyasal sorumluluğu gerçekleştirecek anayasal yöntem ise güvenoyu mekanizması dır. Bakanların görevleri ile ilgili suçlardan doğan sorumlulukları, Meclis tarafından Yüce Divan’a sevkedilmeleri halinde söz konusu olmaktadır. Bakanların görevleri ile ilgili olarak devlete verdikleri zarardan doğan hukuki sorumlulukları konusundaki davaların genel mahkemelerde görülmesi gerekmektedir.

Hükümet sitemlerini birbirinden ayırt edebilmek.

• Yasama ve yürütme kuvvetlerinin birbirleriyle olan ilişkilerinin niteliğine göre başkanlık hükümeti sistemi, parlamanter rejim ve meclis hükümeti sistemi olmak üzere, üç hükümet sisteminin varlığından söz edilmektedir. Yasama ve yürütme kuvvetlerinin yumuşak ve dengeli ayrılığı olarak tanımlanan parlamanter rejimin zorunlu şartları Bakanlar Kurulu’nun yasama organı önündeki siyasal sorumluluğu, yürütme organın parlamentoyu fesih yetkisi ve siyasal bakımdan sorumsuz devlet baş-kanının varlığıdır.

1982 Anayasası’nda öngörülen parlamanter rejimin özelliklerini saptayabilmek.

• 1982 Anayasası Cumhurbaşkanı’na klasik parlamanter rejimlerdeki devlet başkanının rolünü hayli alfan bir mevki vermiş olmakla beraber, parlamanter rejimin en önemli ve tanımlayıcı unsuru olan, hükümetin parlamento karşısındaki siyasal sorumluluğu ilkesi aynen korunmuştur. Cumhurbaşkanı’nın siyasal sorumsuzluğu kabul edilerek parlamanter rejimin ikinci önemli unsuruna yer verilmiştir. Nihayet 1982 Anayasası’nın benimsediği hükümet sistemi, fesih veya parlamento seçimlerinin yenilenmesi müessesesi açısından da parlamanter rejim özelliklerini taşımaktadır.

1. Bakanlar Kurulu’nun göreve başlamasına ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanı’nın atama işlemiyle göreve başlar.

b. Bakanlar Kurulu göreve başlamak için TBMM’nin güvenoyunu beklemek zorunda değildir.

c. Bakanlar Kurulu, programını kuruluşundan itibaren bir hafta içinde TBMM’de okumak zorundadır.

d. Bakanlar Kurulu’nun güvenoyu almış sayılabilmesi için TBMM üye tam sayısının mutlak çoğunluğunun oyunun sağlanması gerekir.

e. Bakanlar Kurulu’nun güvenoyu almış sayılabilmesi için güven oylamasına katılanların salt çoğunluğunun oyunun sağlanması gerekir.

D

2. Başbakan ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Başbakan, bakanların hiyerarşik amiridir.

b. Başbakan, bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar.

c. Başbakan, hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir.

d. Başbakan, bakanların görevlerini Anayasaya uygun olarak yerine getirmelerini gözetir.

e. Başbakan bir bakanın azledilmesini Cumhurbaşkanından isteyebilir.

A

3. Bakanların sorumluluğuna ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Bakanların siyasal sorumlulukları gereğince, görevlerine parlamento tarafından son verilebilir.

b. Bakanların görevleriyle ilgili suçlardan dolayı cezai sorumluluklarının söz konusu olabilmesi için TBMM tarafından Yüce Divana sevkleri gerekir.

c. Bakanların hukuki sorumluluğu, görevleri ile ilgili olarak Devlete verdikleri zararın tazminini gerektirir

d. Bakanlar, görevleri ile ilgili olmayan bir suç işlemeleri halinde, dokunulmazlıkları kaldırıldıktan sonra yargılanırlar.

e. Bakanların görevleri ile ilgili olmayan bir suç işlemeleri halinde, cezai sorumlulukları söz konusu değildir.

E

4. Aşağıdakilerden hangisi parlamanter sistemin özelliklerinden biri değildir?

a. Bakanlar Kurulu’nun yasama organına karşı siyasal sorumluluğu söz konusudur.

b. Yasama organının hükümeti denetlemesi mümkündür.

c. Yasama organı, güvensizlik oyu vererek hükümetin görevini sona erdirebilir.

d. Devlet Başkanı’nın yasama organına karşı siyasal sorumluluğu söz konusudur.

e. Yürütme organının parlamentoyu fesih yetkisi mevcuttur.

D

5. TBMM seçimlerinin yenilenmesine ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Seçimlerin yenilenmesine karar verme yetkisi Cumhurbaşkanı’ na aittir.

b. Cumhurbaşkanı’nın seçimlerin yenilenmesine karar verebilmesi için konunun Başbakanca önerilmesi gerekir.

c. Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı’na danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

d. Seçimlerin yenilenmesine karar verilebilmesi için Bakanlar Kurulu’nun güvensizlik oyu ile düşürülmüş ve yenisinin kurulamamış olması gerekir.

e. Seçimlerin yenilenmesine karar verilebilmesi için Bakanlar Kurulu göreve başlarken güven oyu alamamış ve 45 gün içinde yenisinin kurulamamış olması gerekir.

B

6. Anayasamıza göre başbakan kim tarafından atanır?

a. Cumhurbaşkanı

b. Bakanlar Kurulu

c. TBMM

d. Milli Güvenlik Kurulu

e. Seçimlerde En Çok Oy Alan Parti Milletvekilleri

A

7. Bakanlar hakkındaki hukuki sorumluluk davaları nerede görülür?

a. Anayasa Mahkemesi

b. Danıştay

c. Yargıtay

d. Sayıştay

e. Genel Mahkemeler

E

8. TBMM genel seçimlerinden önce aşağıdaki bakanlardan hangisinin görevinden çekilmesi zorunludur?

a. Ulaştırma Bakanı

b. Maliye Bakanı

c. Dış İşleri Bakanı

d. Sanayi ve Ticaret Bakanı

e. Milli Eğitim Bakanı

A

9. Yasama ve yürütme organlarının birbirinden en sert şekilde ayrıldığı hükümet sistemi aşağıdakilerden hangisidir?

a. Parlamanter Sistem

b. Başkanlık Sistemi

c. Meclis Hükümeti Sistemi

d. Monarşi

e. Yarı-Başkanlık Sistemi

B

10. Bakanları görevleriyle ilgili suçlardan dolayı, Yüce Divan sıfatıyla yargılayan mahkeme aşağıdakilerden hangisidir?

a. Anayasa Mahkemesi

b. Yargıtay

c. Danıştay

d. Asgari Yargıtay

e. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi

A

ÜNİTE 13

Olağanüstü Yönetim Usulleri

Olağanüstü yönetim usullerinin hangi gereksinimler sonucu ortaya çıktığını saptayabilmek.

• Olağanüstü yönetim usulleri, devletin normal hukuk düzeninin kuralları ile karşılanmasına imkan olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu özel yönetim usulleridir.

1961 ve 1982 Anayasaları’nın öngördüğü olağanüstü yönetim usullerini sebep ve konu unsurları bakımından karşılaştırabilmek.

• 1961 Anayasası iki türlü olağanüstü yönetim usulüne yer vermişken, 1982 Anayasası şiddet olaylarına dayanan bir olağanüstü hal rejimi de yaratarak, üç türlü olağanüstü yönetim usulü öngörmüştür. Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Anayasa’da belirlenen hallerde yurdun bazı yerlerinde veya tamamında süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal veya sıkıyönetim ilanına yetkilidir.

• Olağanüstü halin konusu vatandaşlara bir takım para, mal ve çalışma yükümlülükleri yüklemek olabileceği gibi, durumun gereğine göre temel hak ve hürriyetleri sınırlamak veya durdurmak da olabilir. Sıkıyönetim ilanı halinde, kolluk yetkileri askeri makamlara geçmekte ve bazı suçlar sıkıyönetim askeri mahkemelerinde yargılanmaktadır.

Olağanüstü hal rejiminde yargısal denetimin nasıl gerçekleştiğini açıklayabilmek.

• Olağanüstü hal ve sıkıyönetim ilanı ve TBMM tarafından onanması işlemlerinin yargı organınca denetlenmesi mümkün değildir; bununla birlikte, sıkı- yönetimde idari yargı yolunun kapalı olmasına karşılık olağanüstü halde yetkili idari makamların gerçekleştirdikleri işlemler, idari yargının denetimine tabidir.

1. Aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hal ilanına yetkilidir?

a. Cumhurbaşkanı

b. Bakanlar Kurulu

c. Cumhurbaşkanlığı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu

d. Milli Güvenlik Kurulu

e. Genelkurmay Başkanlığı

C

2. Aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi olağanüstü hal ilan edilmesine neden olmaz?

a. Tabii afet

b. Tehlikeli salgın hastalık

c. Ağır ekonomik bunalım

d. Şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin bozulması

e. Temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ilişkin söylentiler yayılması

E

3. Aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hal konusunda doğrudur?

a. Olağanüstü halde kolluk yetkileri askeri makamlara geçer.

b. Olağanüstü hal bir ili kapsıyorsa, olağanüstü halin uygulanması yetkisi sıkıyönetim komutanlığına aittir.

c. Olağanüstü hal ilan edilen yerlerde yargı yetkisi sıkıyönetim askeri mahkemelerine aittir.

d. Olağanüstü hal rejimi temel hak ve hürriyetler açısından, sıkıyönetimden daha radikal bir sınırlama oluşturmaktadır.

e. Olağanüstü halin konusu temel hak ve hürriyetlerin normal zamanlardaki ölçünün ötesinde sınırlanması ve durdurulmasıdır.

E

4. Aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hal rejimi işlemleri üzerindeki denetim konusunda doğrudur?

a. Olağanüstü hal rejimlerinde yetkili makam olan valilerin işlemlerine karşı iptal ve tam yargı davası açılabilir.

b. Olağanüstü hal ilanı işlemi Danıştay tarafından denetlenir.

c. Olağanüstü hal rejiminde idari makamların işlemleri yargı denetimine tabi değildir.

d. Olağanüstü Hal Kanunu’nun verdiği yetkilerin kullanılmasından dolayı tazminat davası açılamaz.

e. Olağanüstü hal rejiminin onanması işlemi Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir.

A

5. Aşağıdakilerden hangisi sıkıyönetim konusunda yanlıştır?

a. Sıkıyönetim ilan edilen yerlerde zabıta kuvvetlerine ait görev ve yetkiler sıkıyönetim komutanlığına geçer.

b. Sıkıyönetim bölgelerinde temel hak ve hürriyetlerin kullanımı durdurulamaz.

c. Sıkıyönetim bölgelerinde yeteri kadar sıkıyönetim askeri mahkemesi kurulur.

d. Sıkıyönetim bölgesinde zabıta teşkilatı bütün kuvvetleri ile sıkıyönetim komutanlığının emrine girer.

e. Sıkıyönetim ilanına ilişkin suçlar, sıkıyönetim askeri mahkemesinde yargılanır.

B

6. Olağanüstü hal ve sıkıyönetim kararları konusunda aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Bakanlar Kurulu tabii afet, tehlikeli salgın hastalık ve ekonomik bunalım sebebiyle ilan edilen olağanüstü halde, Milli Güvenlik Kurulu’nun görüşünü almak zorunda değildir.

b. Milli Güvenlik Kurulu’nun olağanüstü hal ve sıkı- yönetime ilişkin görüşleri, diğer görüşleri gibi, isti-şari nitelikte olup Bakanlar Kurulu’nu bağlamaz.

c. Bakanlar Kurulu, şiddet olaylarına dayanan olağanüstü hal ve sıkıyönetim kararlarını alırken Milli Güvenlik Kurulu’nun görüşünü almak zorundadır.

d. Bakanlar Kurulu, acele hallerde, Milli Güvenlik Kurulu’nun görüşünü almaksızın sıkıyönetim kararı alabilir.

e. Olağanüstü hal ve sıkıyönetimin TBMM’ce onanması işlemi Anayasa Mahkemesi’nin denetimi dışındadır.

D

7. Aşağıdakilerden hangisi, 1961 ve 1982 Anayasaları’nın olağanüstü yönetim usulleri düzenlemelerine ilişkin olarak doğrudur?

a. 1961 Anayasası’na göre, Bakanlar Kurulu’nun almış olduğu sıkıyönetim kararının TBMM’nin onamasına sunulması gerekmemektedir.

b. 1961 Anayasası, şiddet olaylarının yaygınlaşması durumunda, sivil bir olağanüstü hal rejimi öngörmektedir.

c. 1982 Anayasası, sıkıyönetim ilanını gerektiren şiddet olaylarının görüldüğü durumlarda, Bakanlar Kurulu’nun Cumhurbaşkanı’nın yokluğunda da sı- kıyönetim kararı alabileceğini öngörmektedir.

d. 1961 ve 1982 Anayasaları bakımından, olağanüstü hal ve sıkıyönetim kararlarının TBMM’nin onamasına sunulacağı zamanı belirlemek Bakanlar Kurulu’nun takdirindedir.

e. 1982 Anayasası, 1961 Anayasası’ndan farklı olarak,şiddet olaylarına dayanan bir olağanüstü hal rejimi öngörmektedir.

E

8. Olağanüstü hal ve sıkıyönetimde idari makamların yaptığı işlemler bakımından, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Valilerin Olağanüstü Hal Kanunu’nun verdiği yetkileri kullanarak yapacakları idari işlemlere karşı açılacak davalarda yürütmenin durdurulmasına karar verilemez.

b. Şiddet olaylarına dayanan olağanüstü halde, valilerin Olağanüstü Hal Kanunu’nca tanınan yetkileri kullanarak yapacakları idari işlemler hakkında iptal davası açılamaz.

c. Sıkıyönetim komutanlarının Sıkıyönetim Kanunu’nca tanınan yetkilerin kullanılmasına ilişkin idari işlemleri hakkında iptal davası açılamaz.

d. Sıkıyönetim komutanlarının, Sıkıyönetim Kanunu’nca tanınan yetkilerin kullanılmasına ilişkin işlemler hakkında şahsi kusurları nedeniyle hukuki sorumlulukları ileri sürülemez.

e. Olağanüstü hal rejiminde, bölge ve il valilerinin işlemlerine karşı tam yargı davası açılarak doğan zararların tazmini sağlanabilir.

B

9. Olağanüstü hal ve sıkıyönetim rejimlerinde yargı sistemine ilişkin olarak, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Sıkıyönetim ilan edilen yerlerde, yargılama görevi tüm davalar bakımından sıkıyönetim askeri mahkemelerine geçer.

b. Olağanüstü halde yargı görevi, sıkıyönetimden farklı olarak, normal adliye mahkemelerindedir.

c. Sıkıyönetim ilanına neden olaylara ilişkin suçlar, sıkıyönetim ilanından en çok üç ay önce işlenmiş olmak şartıyla, sıkıyönetim askeri mahkemelerinde yargılanır.

d. Sıkıyönetim ilan edilen yerlerde, var olan mahkemeler korunmakla birlikte yeteri kadar sıkı- yönetim askeri mahkemesi kurulur.

e. Sıkıyönetim askeri mahkemeleri, tüm suçlar bakımından değil, Sıkıyönetim Kanunu’nda anılan belli suçlar için görevlidir.

A

10. Olağanüstü hal rejimine ilişkin olarak, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a. Olağanüstü halde, bölge veya il valileri, belli şartlar dahilinde, bölge veya illerindeki en büyük askeri komutanlıktan yardım isteyebilirler.

b. Olağanüstü hal bölge valiliği teşkilatı kuruluncaya kadar, bu kanunla bölge valilerine verilen yetkiler, il valilerince kullanılır.

c. Olağanüstü Hal Kanunu’nun öngördüğü olağanüstü kolluk yetkileri sivil otoritelerce kullanılır.

d. Olağanüstü hal, bir bölge valiliğine bağlı birden çok ili kapsıyorsa, görev ve yetki bölge valisine aittir.

e. Olağanüstü hal, birden fazla bölge valisinin görev alanına giren illeri veya bütün yurdu kapsıyorsa, görev ve yetki Başbakanlığa aittir.

E