 Devlet Bütçesi Ünite3
ÜNİTE:3
DEVLET BÜTCESİNİN DAYANDIĞI TEMELLER
BÜTCENİN GENELLİK İLKESİ: Devlet maliyesinin tek bir varlıkta toplanmasının gerekliliğini savunur. Buna göre gelirler bir ortak havuzda toplanıp, yine tüm harcamalar bu havuzdan yapılır. Bağışlar bütçenin genellik ilkesi içinde yer alır.
Âdemi tahsis: Gelirlerin genelliği ilkesi hiçbir vergi gelirinin herhangi bir hizmete tahsis edilememesi sonucunu doğurur. Buna âdemi tahsis denir. Örnek: Taşıt alım vergisinden toplanan vergi gelirlerinin karayollarının yapılmasına tahsis edilememesi gibi.
Bütçenin birlik (teklik) ilkesi
Bütçenin teklik ilkesi veya bütçenin birliği ilkesi devletin bütün gelir ve giderlerinin tek bir bütçe içerisinde toplanmasıdır. Not: Bütçenin tekniği ilkesinin ayrıcalıkları KATMA BÜTÇELİ KURULUŞLARIN BÜTÇELERİ, DÖNER SERMAYELİ İŞLETMELER VE FONLARDIR. Bunun nedeni ise kamu faaliyetleri gören kuruluşların olmasıdır.
Bütçenin samimiyet ilkesi: Bütçe gelir ve giderlerinin gerçeğe en yakın tahmin edilmesi samimiyet ilkesinin gereğidir.
Bütçenin doğruluk ilkesi: Bu ilkeye göre bütçede yer alan gelir ve gider tahminlerinin ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullara uygun olması gerekir.
Bütçenin anlaşılır olma ilkesi: Bu ilke bütçe tahminlerinin ve bütçe uygulama sonuçlarının incelemek isteyen herkes tarafından kolaylıkla anlaşılacağı şekilde düzenlenmesini gerektirir.
Bütçenin bölüm bazında onaylanması: Bir kuruluşun bütçe tasarısı yasama organı tarafından görüşülüp onaylanırken bölümler programlar itibariyle görüşülerek onaylanması ve yasalaşmasıdır. Bu yüzden her bir bölümün ödenek miktarı yasama organı tarafından kabul edilip yine yasama organı tarafından değiştirile bilir.
Bütçenin alenilik (açıklık) ilkesi: Tüm bilgiler kamuoyunun kullanımına ve bilgisine hiçbir kısıtlama olmaksızın sunulması gerekir. Halkın kendisi için yapılan harcamalardan bütçe aracılığı ile bilgi sahibi olmasına yarar.
Bütçenin denklik ilkesi: Bütçede yer alan gelir ve giderler birbirlerine denk olmalıdır. Bu denklik aynı zamanda bütçenin samimiyet ve doğruluk ilkesine uyduğunu gösterir.
Bütçenin önceden izin alma ilkesi: Belli bir dönemde (mali yıl) ait harcama yapma ve gelir toplama yetkisinin yasama organı tarafından o mali yıl başlamadan önce bir bütçe yasası ile yürütme organına verilmesi önceden izin alma ilkesi ile adlandırır.
Bütçenin tasarruf ilkesi: En az maliyet ile en çok işin görülmesi anlamına gelir.
Genellik ilkesi: Devlet maliyetinin tek bir havuzda toplanması olarak ele alınır. Buna göre tüm gelir bu havuzda toplanır ve yine tüm harcamalar bu havuzdan yapılır.
Not: Tahsis ve safi usul genellik ilkesinin uygulanmasına engel olur. Âdem-i tahsis ve gayrisafi usul genellik ilkesinin olmazsa olmazlarıdır.
Özet
Genellik ilkesi: tüm gelirlerin ortak havuzda toplanması ve tüm harcamaların yine bu havuzdan yapılması esastır. Gelirlerin toplanması ve giderlerin yapılmasında gayrisafi usul uygulanmalıdır. Gelir ve giderlerin ek***siz olarak bir birini mahsup etmeden veya gelir arkasından gider gider arkasına gelir gizlemeksizin bütçeye yazılması bu ilkeye dayanarak yapılır. Genellik ilkesi ayrıca belirli gelir kaynaklarının belirli giderlere tahsis etmemesini de gerektirmektedir. Bir başka değişle genellik ilkesinde Âdem-i tahsis uygulamasına ihtiyaç vardır.
Birlik ilkesi (teklik): devletin bütün gelir ve giderlerinin görülmesine imkân verecek şekilde tek bir bütçenin olmasını sağlamaya çalışan bir ilkedir. Bu ilke ile devletin tüm gelir kaynakları ve gider kaynaklarının tek bir bütçede toplanması gerekmektedir. Ayrıca bu ilke kamu kuruluşlarının yürütmek istediği hizmet programları ve bunlara verilen ödenek miktarları hakkında kesin bilgi edine bilmesini ve denetimi kolaylaştıran bütçe ilkesidir.
Genellik ve birlik ilkeleri haricinde devlet bütçesinin dayandığı temel ilkeler:
Samimiyet ilkesi bütçe tahminlerinin gerçeğe en yakın tahmin edilmesidir.
Doğruluk ilkesi gelir ve gider tahminlerinin ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullara mümkün olduğunca uygun olması gerektirir.
Anlaşır olur ilkesi bütçeleri incelemek isteyen herkes tarafından kolaylıkla anlaşılacağı şekilde düzenlenmesi anlamına gelmektedir.
Bölüm (program) bazında onaylanma ilkesi bir kuruluşun bütçe ödenekleri yasama organında görüşülürken bölümler (programlar) itibariyle onaylanması ve yasalaşmasıdır.
Yıllık olması ilkesi ise ülkenin hasat dönem, iklimler gibi doğal olayların akışı ile ekonomik faaliyetlerin hesaplanması ve planlanmasında uygun bir ölçü olarak bir yılın görülmesi nedeniyle gelir ve gider tahminlerinin yıllık yapılması gerektirir.
Alenilik ve açıklık ilkesi bütçe ile ilgili tüm bilgilerin kamuoyunun kullanımına ve bilgisine hiçbir kısıtlama olmaksızın sunulmasını gerektirir.
Denklik ilkesi bütçenin gelir ve giderlerini birbirine eşit denk bağlamasını ve denk sonuçlanmasını gerektirir.
Önceden izin ilkesi harcama yapma ve gelir toplama yetkisinin yasama organınca o mali yılbaşından önce yürütme organına verilmesidir.
Tasarruf ilkesi ile belirli bir para ile en çok işin yapılması veya bir işin en az maliyet ile yapılması gerekir. | 
Benzer Konular 
