 Devlet Bütçesi Ünite4
Ünite 4
Bütçe sistemleri
Torba (lump-sum) bütçeleme: En basit bütçeleme sistemi ”lump-sum” veya “torba bütçe” olarak adlandırılır. Torba bütçelerde oldukça geniş hizmet kategorileri vardır. Ve bunlara verilmiş ödenek bulunur. Örnek bütçeler eğitim, sağılık, savunma gibi geniş kapsamlı kategorilere ayrılmıştır.
Torbalama sisteminin belirli üstünlükleri vardır öncelikle hazırlanması oldukça kolaydır. Bütçe basit tutuldukça yasama ve yürütme organları arasındaki fikir ayrılıklarını çözmek kolaylaşır. İkinci üstün tarafı dikkatlerin ayrıntılardan ve dar kapsamlı konulardan daha geniş konulara geçmesi.
Eleştirileri ise: Öncelikle harcamaların nelere yapıldığını bulmak zordur. İkinci olarak yapılan harcamaların etkilerini öğrenmek zordur. Örn: ödemelerin kullanımı katlanılan maliyete değiyor mu? Sorusuna yanıt verilememekte. Bir diğeri ayrıntıların bu bütçeleme sisteminde bulunmaması Bürokrasiye çok geniş takdir yetkisi vermektedir. Son eleştiri ise sosyal önceliklerin belirlenerek farklı programların bu önceliğe göre koordinasyonun sağlanmasının zor olması.
Kamu kesiminde kaynak kullanma süreci: Her aşaması üç farklı bütçeleme sisteminin temelini oluşturur. Bu sistemler Harcama kalemi sistemi (kla*** bütçeleme sistemi)performans bütçeleme ve program bütçeleme sisteminin temeli oluşturur.
1.)Kla*** bütçeleme sistemi: Devletin bir yıl sonra neleri satın alacağının bir listesini yapmaktır.
Örneğin: Kla*** bütçelemede kâğıt fiyatları %50 artıysa kamu kurumunun kâğıt almak için ödenek talebi de%50 artacaktır. Daha az kâğıt kullanma yoluna gidilmeyecektir.
2.) Performans bütçe sistemi: Mali yıl içinde ölçüle bilir başarılan faaliyetlerini maliyetlerini tahmin etmeye çalışır. Performans bütçe üç aşamalıdır. Birincisi: bütçeler faaliyetlere veya iş yüklerine göre sınıflandırılır. İkincisi: bu biçimde yapıldıktan sonra performans ölçümleri yapılır. Üçüncüsü: gerçekleşen maliyetlerle hedeflenenler arasındaki farklılıklar ve nedenler raporlanır.
3.)Program bütçe: Sosyal amaçlara ulaşmanın alternatif yollarını değerlendirmeye ve her sosyal fayda ve maliyetini ortaya koymayı gerektirmektedir. Programların yapılanmasında önemli olan bir konu zaman boyutunun mali yıldan(bir yıldan)daha fazla sürmesidir. Çünkü programın amacına ulaşa bilmesi için bir den daha fazla yıl gerekir.
Planlama programlama bütçeleme performans bütçe sistemi:
Ppbs‘nin temel özelliklere sistemi
1.planlamaya dayalı hizmetlerinin olması
2.planlanan amaçlara ulaşa bilmek için kamu hizmetlerinin programlar şeklinde düzenlenmesidir.
3.kamu fonksiyonel sınıflandırılması gerekir.
4.kamu yönetiminde verimliği artırması gerekir.
5.tüm analiz tekniklerini kullanarak bütçe kararlarında rasyonellik sağlamaya çalışır.
6.sistemin program çıktılarının girdilerle ve amaçlarla ilişki kurmaya çalışmasıdır.
7.iyi bir muhasebe ve raporlama özelliği gerekir.
Yatırım (kapital, sermaye)bütçesi
Yatırım bütçesinin en eski uygulama örnekleri İskandinav ülkelerinde, özellikle İsveç’te görülmüştür.
Not:”Artırımcılık” ve “Eşit dağıtım” ortadan kaldırmayı amaçlayan bütçeleme sistemi “sıfır esaslı bütçeleme sistemidir”.
Not: kla*** bütçeleme sisteminin en önemli aksaklığı “belirli amaçlara yönelik çıkarmanın imkânsız olmasıdır”.
Özet
Torba bütçeleme sistemi nedir?
Torba bütçelerde ödenekler oldukça geniş kapsamlı kategorilere göre tahsis edilir. Kategoriler biraz daha ayrıntıda her bir bakanlık veya daireye göre belirler. Bu bütçe sisteminde bakanlık veya idarenin ödeneği harcayacağı yerler konusunda bir kısıtlama yoktur. Bakanlık ve daire yöneticisine harcamaları yapma konusunda oldukça fazla takdir yetkisi tanınmıştır. Harcamaların nelere yapıldığı ile ilgili bir kısıtlama olmadığında bütçe uygulaması sonunda da harcamanın nerelere yapıldığı konusunda bilginin edinebilmesin için ciddi denetim yapılması gerekir.
Kla*** bütçe sistemi nedir?
Kla*** bütçe sistemi kamu harcamalarının denetlenmesi israfların ve suiistimallerin önlenmesini amaçlamıştır. Sisteme tamamen kamu kesiminin satın alacağı girdileri yönetmek ve tahmin etmeye çalışılmaktadır. Bir başka değişle devletin bir yıl sonra satın alacaklarını bir listesi yapılmaktadır. Kla*** bütçeleme sistemi devletin örgüt yapısına göre ödenek tahsis etmektedir. Kuruluşun yaptığı iş ve hangi toplumsal ihtiyacı karşıladığı önemli değildir. Bir daire kurulmuş ve faal ise o daireyi belirli bir ödenek ayrılması kesindir.
Performans bütçeleme sistemi: kla*** bütçede olduğu gibi kullanılan kaynaklara değil kamu kurumlarının faaliyetleri ile bunların başarmalarına göre ödenek tahsis edilmektedir. Performans bütçeleme faaliyetlerin maliyetlerini tahmin etmeye çalışır. Performans faaliyetlerin birim maliyetlerinin çıkarmaya çalıştığı için daha düşük maliyetle daha iyi hizmet üretimine olanak sağlar. Bütçe sisteminin yoğunlaştığı nokta girdilerden kaynakların faaliyetlere nasıl kullanıldığına kaymaktadır. Bunun doğal sonucu ise yöneticiler faaliyetler sonuçlarını değerlendirile bilmesi ve hesap vermelerine olanak sağlanmasıdır.
Program ve planlama programlama bütçeleme sistemleri nedir?
Program bütçeleme sistemi devletin öncelikle amaçlarını belirleyerek bu amaçlara yönelik tüm faaliyetlerini ve programını koordine etmeye çalışır.
Kamusal amaca yönelik bu faaliyetlerin programları hangi kamu kurumunun yerine getirmekte olduğuna önem vermez. Böylece farklı kamu kuruluşlarının programlarını koordine edilmesi ile kamusal hizmetler çok daha etkin bir biçimde görülecektir. Program bütçe kamu kurumlarının sosyal amaçlara olan etkilerini analiz etmeye gerektirmektedir. Program bütçe sistemi toplum refahını artırmanın nasıl ola bileceğini ve amaca ulaşa bileceğini ve amaca ulaşmak için hangi programlara ihtiyaç olduğunu belirlemeye böylece bu programlar arasında koordinasyon sağlamaya çalışır. Program bütçe aynı amaca çalışan programları birleştirir. Böylece aynı işin yapılmasında kullanılan programlar arasında bir rekabet başlar.
Birçok yazar program bütçe ile PPBS eş anlamlı kullanılmaktadır. Ancak PPBS program bütçeden daha sonra gelişmiş ve program bütçeden daha kapsamlımıdır. Daha sonra gelişmesi dolayısıyla program bütçe sistemi daha sistematik bir hale gelmiş olur. Bütçe aşaması her iki bütçe sisteminde de aynıdır. PPBS toplumsal hizmetlerin ve ekonomik kaynakların tümü üzerinde çalışırken programı bütçesi ise kamusal amaçların programlar olarak nasıl uygulamaya konulacağını araştırır.
Yeni performans bütçeleme sistemi?
Geleneksel performans bütçeleme sisteminde çıktılar ve faaliyet ön plandadır. Ancak bu çıktılar ve faaliyetler kamusal amaçlarla her zaman aynı olmayabilmektedir. Yeni performans bütçe kamu kurumlarının faaliyetlerinin ve çıktıların sonuçlarını değerlendirilir. Bu bütçeleme sistemi geleneksel performans bütçenin ve program bütçenin özelliklerini birlikte taşımaktadır. Sonuçlara odaklanma program bütçenin bir özelliği iken performans ölçüleri ve değerlendirmeleri geleneksel performans bütçenin özellikleridir. Program bütçe PPBS den ayrılan yanı kamu örgüt yapısında değişiklik yapması gerekmemesidir.
| 
Benzer Konular 
