Türkmenistan Hakkında Genel Bilgi

[Admin]

Türkmenistan

Türkmenistan Cumhuriyeti, 27 Ekim 1991 yılında SSCB dağıldığında bağımsız oldu. Resmî para birimi Manat'tır. Yönetim şekli cumhuriyettir. Türkmenistan, BM, İKÖ, BDT gibi uluslararası kuruluşlara üyedir. Devlet Televizyon Kuruluşu vardır. Özel televizyon yayını bulunmaktadır


Genel Bilgiler
İran, Irak, Suriye, Anadolu Türkmen boylarına ait olanlar için "Türkmen" deyimi kullanılır. Türkmenler, Türklerin Oğuz soyundandırlar
Özellikle Safevi Türk hükümdarı Nadir Şah'tan sonra çeşitli kavimlerin saldırılarına uğrayan Türkmenler 1835'ten sonra Merv Bölgesine doğru yayılmaya başlamışlardır. 1860'da da Govşut Han'ın önderliğinde Farsları yenilgiye uğratmış ve bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
1873'te Ruslar Hive'yi işgal etmişler ise de, daha sonra yenilgiye uğramışlardır. 1916'da başlayan Türkistan ulusal ayaklanması devam etmiş, 1920'de de Türkmenler Hive'yi geri almışlardır
1924'te Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. 7 Ocak 1990 tarihinde ise Türkmenistan’da, seçimler yapılmış, resmi dil Türkmence kabul edilmiş, 22 Haziran 1990 tarihinde Türkmenistan egemenliğine, 27 Ekim 1991 tarihinde de bağımsızlığına kavuşmuştur. Bugün gelişen ekonomisi ve genç nüfusu ile Orta Asya’nın en güçlü ülkelerinden biridir.
Türkmenistan'ın bağımsızlığını ilk Türkiye tanımıştır.
Türkmenistan başkanlık sistemi ile yönetilen, anayasasına göre, demokratik, laik bir hukuk devletidir. Tarafsızlık statüsü Birleşmiş Milletler Teşkilatı tarafından onaylanmıştır. Halk Maslahatı milli iradenin en yüksek temsilcisi niteliğindedir. Ayrıca anayasa değişikliği, referandum, ülkenin ekonomik, sosyal ve politik gelişmesine yön verecek ana konularda tavsiyeleri tartışma ve karar alma yetkisine sahiptir. Ancak Halk Maslahatı yasama organı değildir. Türkmenistan’ın yasama organı Meclis’tir. Halk Maslahatı kararları Meclis tarafından yasalaştırılır. Meclis, anayasanın hazırlanması ve değiştirilmesi, kanunların yasalaştırılması, parlamento ve başkanlık seçimlerinin tarihlerinin belirlenmesi, Başbakan yardımcılarınca yürütülen faaliyetlerin onaylanması, bütçenin onaylanması hususlarında yetkilidir. Türkmenistan’da tek parti bulunmaktadır

Coğrafi Verileri

Konum: Orta Asya'da, Hazar Denizi kıyısında, İran ile Kazakistan arasında yer alır.
Coğrafi konumu: 40 00 Kuzey enlemi, 60 00 Doğu boylamı
Haritadaki konumu: Orta Asya'da
Yüzölçümü: 488,100 km²
Sınırları: toplam: 3,736 km
sınır komşuları: Afganistan 744 km, Iran 992 km, Kazakistan 379 km, Özbekistan 1,621 km
İklimi: subtropikal çöl iklimi
Arazi yapısı: Kuzeyde dağlar ve kum çölleri, İran sınırında alçak dağlar, batıda hazar denizi yer almaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Vpadina Akchanaya -81.00 m
en yüksek noktası: Gora Ayribaba 3,139 m
Doğal kaynakları: petrol, doğala gaz, kömür, sülfür, tuz
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %3
daimi ekinler: %0
otlaklar: %63
ormanlık arazi: %8
diğer: %26 (1993 verileri)
Sulanan arazi: 13,000 km² (1993 verileri)

Nüfus Bilgileri

Nüfus: 4,603,244 (Temmuz 2001 verileri)
Nüfus artış oranı: %1.85 (2001 verileri)
Mülteci oranı: -1.04 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
Bebek ölüm oranı: 73.25 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 61 yıl
erkeklerde: 57.43 yıl
kadınlarda: 64.76 yıl (2001 verileri)
Ortalama çocuk sayısı: 3.58 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
Ulus: Türkmen
Nüfusun etnik dağılımı: Türkmen %77, Özbek %9.2, Rus %6.7, Kazakistanlı %2, diğer %5.1 (1995)
Din: Müslüman %89, Doğu Ortodoks %9, diğer %2
Diller: Türkmence %72, Rusça %12, Özbek %9, diğer %7
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
toplam nüfusta: %98
erkekler: %99
kadınlar: %97 (1989 verileri)

Yönetimi

Ülke adı: kısa şekli: Türkmenistan
eski adı: Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Başkent: Aşkabat
İdari bölümler: 5 vilayet: Ahal (Ashgabat), Balkan (Nebitdag), Dashhowuz (eski Tashauz), Lebap (Charjew), Mary
Bağımsızlık günü: 27 Ekim 1991 (Sovyetler Birliğinden)
Milli bayram: Bağımsızlık günü, 27 Ekim (1991)
Anayasa: 18 Mayıs 1992
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: AsDB (Asya Kalkınma Bankası), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), ECO (Ekonomik İşbirliği Örgütü), ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), NAM, OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)

Ekonomik Göstergeler

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 19.6 milyar $ (2000 verileri)
GSYİH - reel büyüme: %16 (2000 verileri)
GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %25
endüstri: %43
hizmet: %32 (1999 verileri)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %14 (2000 verileri)
İş gücü: 2.34 milyon (1996)
Endüstri: Doğal gaz, petrol ürünleri, tekstil, gıda maddeleri
Endüstrinin büyüme oranı: %18 (2000 verileri)
Elektrik üretimi: 8.371 milyar kWh (1999)
Elektrik tüketimi: 4.785 milyar kWh (1999)
Elektrik ihracatı: 4.1 milyar kWh (1999)
Elektrik ithalatı: 1.1 milyar kWh (1999)
Tarım ürünleri: Pamuk, tahıl, çiftlik hayvanları
İhracat: 2.4 milyar $ (2000 verileri)
İhracat ürünleri: gaz %33, petrol %30, pamuklu kumaş %18, tekstil %8 (1999)
İhracat ortakları: Ukrayna, İran, Türkiye, Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Azerbaycan
İthalat: 1.65 milyar $ (2000 verileri)
İthalat ürünleri: Makine ve parça %60, gıda maddeleri %15 (1999)
İthalat ortakları: Ukrayna, Türkiye, Rusya, Almanya, ABD, Kazakistan, Özbekistan
Dış borç tutarı: 2.5 milyar $ (2000 verileri)
Para birimi: Türkmen Manatı (TMM)
Para birimi kodu: TMM
Mali yıl: Takvim yılı

İnternetten Derlenmiştir.