Medrese ve Tekkeler




I. Murat zamanında Gelibolu’da Acemi Oğlanlar Mektebi (diğer adı Acemi Ocağı) açılmıştır. Bu okulda Askeri ve Bedeni çalışmalar ile Enderun mekteplerindeki çalışmalar yapılmakta idi. 1826 yılına kadar faaliyet gösterdi.
II. Murat'ın tahta geçmesiyle birlikte Gelibolu eğitim ve kültür alanında hızla gelişmeye başladı. Bu dönemde kurulan medreselerden mezun olan öğrenciler devlet dairelerinde çok rahat iş sahibi olabiliyordu.
Yine bu dönemden sonra Gelibolu tezkerelere girmiş 31 şair yetiştirerek Osmanlı İmparatorluğu genelinde bu konuda İstanbul, Bursa, Edirne, Konya, Diyarbakır, Kastamonu ve Bağdat'tan hemen sonra sekizinci sıraya yerleşmiştir.
Evliya Çelebi bu Seyahatnamesinde dönemlerde Gelibolu'da Zaviye, Tekke, Mescit olarak 154 Mihrap olduğunu belirtiyor.

Bilinen önemli Medreseler:


Saruca Paşa Medresesi:

II. Murat devri vezirlerinden Saruca Paşa’nın Fatih tarafından 1453’te emekliye ayrılarak Gelibolu’da bulunduğu sırada yaptırmıştır. Saruca Paşa bir Cami ve imaret yaptırmıştır. Cami yıkılmış, türbesi ayaktadır. Vakfiyesi Kervansaray yanında 906 dükkan, kale önünde bir dükkan, hamam, 18 ciltten oluşan küçük bir kitap koleksiyonu ile kurulan ilk kütüphane buradadır.
Müderrisleri:
Muslihiddin Mustafa Niksan Efendi Muhassı Sinan Efendi, Sururi Mustafa Efendi, Abdülvehhab-zade Mehmet Efendi, Seyhül-İslam Abdülkadir Şeyhi Efendi, Tepegöz Hızır Efendi, Mehmet Baban-zade Efendi, Yunus Efendi.

Balaban Paşa Medresesi:

II. Murat devri vezirlerinden Balaban Paşa tarafından kurulmuştur. Kuruluş tarihi muhtemelen vakfiyesinin düzenleme tarihi olan 1442 yılı civarındadır. Paşa bu medrese için 30.000 akçe nakit ile Gelibolu’da hamam ve dükkanlar vakfetmiştir.
Müderrisleri:
Pir Alizade Yahya Efendi, Mustafa Hazani’dir.

Mihaliç Hatip Medresesi:

II. Murat devri başlarında yapılmıştır. Vakfiyesindeki tarihten 1442 yılı civarında yaptırıldığı sanılmaktadır.

Mesih Paşa Medresesi:

Fatih ve II. Beyazıt devri vezirlerinden Mesih Paşa tarafından kurulmuştur. Rodos adasının fethine serdar kılınan Mesih Paşa başarısız olunca vezirlikten alınıp Gelibolu Sancağı verilmiştir. Vakıf olarak Gelibolu’da bir köy, iskele yanındaki kervansarayı, başhaneyi, bozahaneyi, Bursa’daki hamamı, Güzelhisar (Denizli)’deki çalbahçe çiftliğini vakfetmiştir.
Müderrisleri:
Pir Alizade Yahya Efendi ile Dürsi Mehmet Dai Efendi’nin bu medresede müderrislik yaptığı bilinmektedir.

Bilinen önemli Tekkeler:


Yazıcızade Tekkesi:

Kurucusu Muhammediye Yazarı Yazıcızade Mehmed-i Bican Efendidir.

Sinan Paşa Tekkesi:

II. Beyazıt'ın damadı olan Sinan Paşa'nın tekkesi deniz kenarında idi.

Dai Mehmet Efendi Tekkesi:

Bayramiye Tarikatından olan Dai Mehmet Efendi'nin tekkesi şimdiki Değirmendüzü köyünde idi.
Bunlara ek olarak Mevlana Celaleddin-i Rumi Tekkesi ve 9 ayrı yerde Darülkur'a bulunmaktaydı.
1656 yılında Görice köyünden Mehmet Efendi tarafından Mimar Mustafa Ağa'ya yaptırılan Mevlevihane'nin yanında da bir okul vardı.

Sıbyan Mektepleri (Darüttalim):

Büyük camilerin yanında Sıbyan Mektepleri bulunmaktaydı. Bu mekteplere mahallede bulunan 5 - 6 yaşlarındaki kız ve erkek öğrenciler giderdi. Buradaki eğitim en fazla 3 - 4 yıl sürerdi. Cuma günleri hariç haftatnın tüm günleri eğitim veren bu okullarda Kur'an okuma ve dini bilgiler öğretilirdi.
Evliya Çelebi'ye göre, Gelibolu'yu ziyaret ettiği dönemde bu okullardan 3 adet vardı. Bu okulların resmi adı Darüttalim’di.
17. yy.da Gelibolu medreselerinde görev yapan müderrisler kutsal topraklarda (Hicaz’da) ders vermenin daha çok sevap olduğu düşüncesine kapılırlar ve buralara göç ederler. Mekke, Medine ve Tehire’ye gidip yerleşirler; buralarda medreselerini kurarlar ve gelişmelerini sağlarlar.
Gelibolu’daki müderrislerin gitmesiyle eğitimin kalitesi düşer, bunun sonucunda buradan mezun olanlara devlet kapısında görev verilmez olur. Aldıkları diplomaların işe yaramaması sonucu medreselere duyulan ilgi azalır.
Cumhuriyetin ilanından sonra 03 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat (Eğitimde Birlik) kanununun çıkarılması, aynı tarihte hilafetin kaldırılması ile medreseler, tekke ve zaviyeler kapatıldı.

--------------Tualimforum İmzam--------------
Boşverdim