Egitim Bilimleri Gelişim Psikolojisi Temel Kavramlar ve İlkeler

[SERDEM]

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ EKOLLERİ
Gelişim Psikolojisi: Doğum öncesinden başlayarak ölüme kadar uzanan yaşam sürecinde insan gelişiminin evreleri, yaşa bağlı davranış değişikliklerinin tanımlanması, açıklanması ve ölçülmesiyle ilgilenir. Gelişimdeki evrensel nitelikler, kültürel ve bireysel farklılıklar üzerinde çalışır.

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ EKOLLERİ1.YAPISALCILIK Strüktüralizm, VVilhelm VVundt
Psikoloji, insanın nasıl davrandığını değil, bilinçli olup olmadığını konu edinmelidir. Bilinç, insanın kendi duygu ve düşüncelerinin ve etrafında olanların farkına varma yeteneğidir. İnsan bu bilinçli halini içebakış yöntemiyle kazanmaktadır.
Psikolojinin amacı insan zihnini oluşturan bilinç öğelerini birleştirmek ve çözümlemektir.

2.DAVRANIŞÇILIK Bihevyorizm, J. B. Watson Ivan Pavlov Thorndike Skinner J. Locke Guthrie
İçebakış yöntemine şiddetle karşı çıkmışlardır. Bilim "mekanik, fiziksel ve materyalist" olmalıdır. Psikoloji soyut bir kavram olan bilinci incelememelidir. Çünkü bilinç üzerinde deney yapılamaz. İnsan çevreden gelen uyarıcılara karşı kazandırılmış tepkilerden başka bir şey değildir.Bütün psikolojik durumlar bir uyaran - tepki olarak özetlenebilir. Deney ve gözleme ağırlık verirler. Psikolojinin konusu, doğrudan doğruya gözlenebilen, ölçülebilen dış eylemler olmalıdır. Davranışın niçin olduğu değil, nasıl olduğu önemlidir.

3.PSİKO-ANAliTİK YAKLAŞIM Dinamik veya Derinlik Psikolojisi, Sigmund Freud, Erikson
Davranışların asıl kaynağı bilinçaltındadır. Bilinçaltına inebilmek için psikanalizim metodu kullanılır.Ruhsal yaşamın biyolojik temellerine dikkat çekmişlerdir.Davranışlar içten gelen dürtü sonucunda oluşur. Temelde libido (cinsellik) ve ölüm (saldırganlık) olmak üzere iki dürtü vardır.Kişiliğin oluşumunda ve olayların analizinde çocukluk yaşantıları ve bu dönemdeki anne-baba tutumu önemlidir.Eriksonr17;a göre davranışlar biyolojik kökenli dürtülerle birlikte, içinde bulunulan kültürün etkisi altındadır. Gelişim yaşa bağlı olarak sekiz ayrı dönemde gerçekleşir. Her dönemde atlatılması gereken bir kriz yaşanır

4.BİLİŞSEL YAKLAŞIM: Wertheimer Kofka Köhler Piaget Bruner Asubel Wygotsky Wertheimer, Kofka ve Köhler gestalt ekolünü ortaya koymuşlardır.
Bireye ve davranışlarına bütünsel bakmışlardır.
Bilişsel gelişimin en önemli temsilcisi Piaget'dir. Davranışları zihinsel bir süreç olarak ele almışlardır. Biliş, zeka, ilgi, algı, düşünme, kavrama,şema,adaptasyon ve dengeleme kavramları üzerinde durmuşlardır.
Bruner, bilişsel gelişim fonksiyonlarını eylemsel, imgesel ve sembolik dönemlerde incelemiştir.
Bruner, öğrenmenin sosyal ve kültürel yönlerini de içine alacak şekilde öğrenme teorisini genişletmiştir.
Bruner ve Piaget; bilginin kodlanması, işlenmesi, depolanması ve sıralanması üstünde durmuşlardır.
Bruner, öğrenmeyi, öğrenenin yeni fikirler oluşturduğu veya eski bilgilerine yeni kavramlar eklediği aktif bir süreç olarak görür. Öğrenen; bilgi parçalarını seçer, onları değişik durumlara transfer eder, hipotezler oluşturur, kararlar verir ve bütün bunları bir bilişsel yapı içine yerleştirir.
Vygotsky'ye göre tüm psikolojik süreçler insanlar arasında özellikle çocuk ve yetişkinler arasında paylaşılan sosyal süreçlerle başlar.

5.İNSANCIL YAKLAŞIM A. Maslow C. Rogers Kohlberg
Davranışın temelinde ihtiyaçlar (güdüler) vardır. Algılama ve benlik tasarımı üzerinde durur.Kurucuları Geştaltçılardan etkilenmiştir. Adından da anlaşıldığı gibi insanı yani bireyi esas almaktadır.İnsan, birey olarak değerli ve benzersizdir. İnsen tehlikeli bir varlık değil, iyilik temelleri üzerine kurulu değerli bir varlıktır.

6.NÖRO-BİYOLOJİK YAKLAŞIM :W. James Hebb
Davranışların temelinde nöro-biyolojik sistemin etkileri üzerinde dururlar. Davranışların temelinde son derece karmaşık sinirsel süreçler yer alır. İncelemeler genellikle hayvanlar üzerinde yapılmıştır. Beynin elektrotlarla uyarılması sonucunda farklı davranışlar gösterildiği deneylerle görülmüştür.
Beynin farklı bölgeleri farklı işlevler görürler. Bu işlevlerden biri beyin kabuğu ile ilgilidir. Korteks olarak adlandırılan beyin kabuğu, çoğu zaman saldırma ve ket vurma gibi özellik gösterir.
Yüksek eğitim görmüş kişilerde saldırganlık davranışının az olması, bu kişilerin korteksinin çok gelişmiş olmasındandır.

[SERDEM]

1. Gelişim Psikolojisi: Gelişim psikolojisi doğum öncesi dönemden ölüme kadar insanların yaşamları boyunca geçirdikleri bedensel, zihinsel, duygusal ve toplumsal değişimleri ve bu değişimlerin nedenlerini kökenlerini inceleyen bilim dalıdır.
2. Gelişme: Doğum öncesi dönemden ölüme kadar bireylerin gösterdikleri iceliksel/niteliksel,
olumlu/olumsuz bütün değişmelerdir. Gelişme yaşam boyu sürer
Her büyüme aynı zamanda bir gelişmeyi ifade eder ancak her gelişme büyümeye örnek olarak verilemez. Kısaca, gelişme büyümeyi kapsar.
Gelişim: Organizmanın bedensel, zihinsel, dil, Duygusal ve sosyal yönlerden ilerlemesidir.
Gelişme: Olgunlaşma, hazır-oluş ve öğrenme etkileşiminin bir ürünüdür.
Gelişim bir süreçtir, gelişme ise bir üründür.
Kritik Dönem: Bireylerin bir davranış için uyarıcılara en çok açık oldukları dönemler kritik dönemdir.
Büyüme: Fiziksel gelişimi ifade eder.
Olgunlaşma:Bireyin iş yapabilecek duruma gelmesidir.Öğrenme içim ön şarttır.
Hazır bulunuşluk: Olgunlaşma ve öğrenme etkileşiminin bir sonucudur.Buradaki öğrenme bireyin önceki öğrenmelerini ifade eder.
11. Tarihsel Zaman: Bireyin yaşamını sürdürdüğü zaman dilimi içinde bulunduğu sosyal ve fizikse! Çevrede o zaman dilimine ait şartların oluşturduğu gelişimi etkileyen faktörleri ifade eder. Söz gelimi teknolojik veya tıbbi olanaklar şu anda bundan 50 sene öncesine göre daha farklıdır ve bu farklılık o zaman içinde yaşamlarını sürenlerin gelişimlerini etkilemektedir.
GELİŞİMİ ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER
Gelişimin etkilendiği faktörler iki ana başlık altında ele alınır; kalıtım ve çevre.
Kalıtım:Anne babadan genetik yolla geçen özelliklerdir. Cinsiyet, göz rengi, zeka kapasitesi, fiziksel özellikler, yaratıcılık ve düşünme kapasitesi, problem çözme becerileri, bazı kişilik özellikleri
Genotip: Anne babadan kalıtım yoluyla geçen yapılan ifade eder
Fenotip: Genetik yapının çevrenin etkisiyle oluşan dışardan gözlenebilen şeklidir. Dış görünüştür
Androjeni: Bireyin kendi cinsiyetini reddetmeden erkek ve dişi özelliklerini potansiyeli ölçüsünde taşımasıdır.
Çevreöllenmeden başlayarak tüm gelişim evrelerinde çeşitli oranlarda etkili olan tüm dış uyarıcılara çevresel etmen denir.
a) Doğum öncesi: Bebeğin anne kamında bulunduğu süre içindeki faktörlerdir. Bebeğin oksijen
alış verişini sağlayan göbek kordonundaki bozukluklar gelişimi olumsuz etkiler. Bunun yanında,
anne ile baba arasındaki genetik ve kan uyuşmazlıkları, annenin beslenme biçimi, aldığı
ilaçlar, geçirdiği kazalar,çalışma ritmi,zararlı alışkanlıkları ve duygusal durumu da anne
karnındaki bebeği olumlu ya da olumsuz yönde etkilemektedir.
Doğum sırasında: Doğum sırasında oksijen alamaması ve bebeğin başının çok fazla basınçla
karşılaşması özellikle beyin gelişimini olmak üzere bedenin tümünün gelişimini engellemektedir.
c) Doğum sonrası: Çocuğun ilk yaşantıları, çevredeki uyarıcılar, beslenme, yorgunluk, hastalık,
kazalar ve savaşlar, iklimler ve mevsimler, aile, anne-çocuk ilişkisi, anne ve babanın çocuğun
davranışlarına karşı tutumları, akran grupları, sosyoekonomik ve sosyokültürel düzey ve kitle
iletişim araçları çocuğun doğum sonrası gelişimini etkileyen etmenler olar

1. Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin ürünüdür: Kalıtım yoluyla getirilen saç rengi, göz engi, cinsiyet, beden biçimi gibi, ana yapının bazı özellikleri doğrudan gözlenebilirken bazı özellikler çevre ile etkileşimlerin bir ürünü olarak ortaya çıkmaktadır.
2. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir: Gelişim ileriye doğrudur ve birikimli bir süreçtir. Gelişimde her aşama, kendinden öncekine dayalı, kendinden sonraki aşamaya hazırlayıcıdır.Ancak, bu gelişim aşamaları birbirinden kesin çizgilerle ayrılmış değildir. Birbiriyle iç içe geçmiş
olabilir.
3. Gelişim nöbetleşe devam eder: Çeşitli dönemlerde gelişim alanları nöbetleşerek ön plana geçebilir. Bir gelişim alanının çok hızlandığı dönemlerde, diğerleri duraklama gösterebilir.
4. Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur:
a. Cephalo-Caudal (baştan ayağa) Yönlenme: Gelişmenin baştan ayağa doğru bir sıra izlemesi. (Önce baş daha sonra aşağıya doğru diğer organlar gelişirler)
b. Proksimodistal Yönlenme: Gelişmenin merkezden dışarıya doğru bir yön izlemesi. Önce omuz kasları sonra kol kasları gelişir.
5. Gelişim, genelden özele doğrudur: Çocuklar önce tüm vücuduyla hareket eder, büyük kaslarını kullanır. Daha sonra belli bir etkinlilikle ilgili organını kullanabilir hale gelir.
6.Gelişimde kritik dönemler vardırrganizmanın bazı gelişim alanlarında, öğrenmeye ya da gelişmeye eğilimli olduğu belli bir zaman dilimi vardır. Bu dönemde organizma, çevre etkilerine daha çok duyarlıdır ve daha hızlı öğrenir.
7. Gelişim bir bütündür: Gelişim alanları birbiriyle etkileşim içindedir. Bir gelişim alanındaki olumlu ya da olumsuz bir özellik diğer gelişim alanlarını da aynı yönde etkiler.
8. Gelişimde bireysel farklar vardır: Her bireyin biyolojik kalıtsal mirası ve etkileşimde bulunduğu çevrenin farklı olması nedeniyle, gelişiminin de farklı olması doğaldır

alıntı