Bulanık İlçesi Muş - Muş İlçesi Bulanık Hakkında Genel Bilgi

[Kedi]

Bulanık İlçesi Muş - Muş İlçesi Bulanık Hakkında Genel Bilgi


Bulanık, Muş ilinin bir ilçesidir.
Bulanık Muş ilinin yüzölçümü ve nüfusuyla en büyük ilçesidir. İklimi yazın kurak kışın soğuk olur. Geçim kaynağı genellikle tarım ve hayvancılık üzerinedir. İlçenin güneyinde haçlı gölü kuzeyinde murat nehri bulunmaktadır. Son nüfus sayımına göre nüfusu 41.100 dür. Tarım alanında pancar, buğday, arpa yetiştirilmektedir. Bulanık ilçesinde ayrıca balıkçılık yapılan Haçlı Gölü (eski Kürtçe adı Golaşêlû'dur) mevcuttur.İlçenin içinden Körsu deresi geçmektedir. Geniş ovası oldukça verimlidir. 93 Harbi'nde Ardahan'a bağlı Posof ve Çıldır ilçesinden devlet tarafından insanlar yerleştirilmiştir. Ayrıca 1956 da göçle yerleştirilen Şavşat ilçesinden gelenler de bölgeye yerlesmiştir. Böylece ilçedeki toplumsal yapı(demografik yapı) değişiklik arzetmiştir.


İlçenin etnik yapısı çok büyük şekilde farklılık gösterir. Kürtler, Kıpçak Türkleri, Ermeniler, Ahıskalar, Terekemeler, Çerkezler, Aleviler, Araplar bölgede yıllarca içiçe kardeşçe yaşamışlardır. Son dönemlerde özellikle yoğun göç alan ilçede Kürtler nüfusun büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Bulanık bu kadar göç almasına karşın, göç vermede de yoğundur. Yurt dışında Avrupada, Afrikada çalışma niyetiyle giden vatandaşlarımız, yutiçinde Bursa, İzmir, Adana, Manisa, Aydın ve özellike İstanbul'a yoğun bir şekilde göç etmiştir.

Güzel yurdumuzun güzide ilçelerinden biri olan Bulanık’ın tarihi çok eski zamanlara dayanmaktadır. Bulanık ve çevresinin tarihinin M.Ö. 3000 ‘li yıllara kadar uzandığı kabul edilmektedir. M.Ö. 3000- M.Ö. 2500 yılları arasında Bulanık ve çevresinde Nobi’ ler yaşamış ve bu yörede Gobin adlı bir kasaba kurmuşlardır.
Daha sonra bölgeye sırasıyla Urartular, Medler, Persler ,Büyük İskender İmparatorluğu,Roma İmparatorluğu egemen olmuşlardır. 1071 Malazgirt Zaferi’ne kadar bölge Bizans İmparatorluğu’nun hakimiyetinde kalmıştır. Bu tarihten itibaren bölge Selçuklu Devleti hakimiyetine girmiştir. Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanmasından sonra Akkoyunlular bölgeye hakim olmuşlardır.1555 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Muş’un Akkoyunlular’dan alınmasıyla da Bulanık, Osmanlı Devleti’nin egemenliğine girmiştir.
Osmanlı Devletinde 1864 Vilayet Nizamnamesine göre Bulanık ,1884 yılında Bitlis Vilayetinin Muş Sancağına bağlanmıştır. İlçemiz Muş İlinin en büyük ilçesidir. Bulanık ilçesi I. Dünya savaşında bir süre Rus işgalinde kalmış,Mustafa Kemal’in 1916 yılında Edirne’deki 16.Kolorduyla birlikte Diyarbakır-Silvan’a görevlendirilmesinden sonra 6-8 Ağustos 1916 da Muş ve Bitlis, 6 Nisan 1918 de ise Bulanık ,Rus işgalinden kurtarılmıştır.Cumhuriyet döneminde 1927 yılında Muş’un İl olması İtibarı ile Bulanık, Muş’ a bağlı ilçe olmuştur. Bulanık ilçesi sınırları içerisinde eski çağlardan kalma höyükler (Erentepe Beldesinde ve Arakonak Köyünde) bulunmaktadır.Bu höyükler günümüzde koruma altına alınmış olup ileriki tarihlerde bu höyüklerde arkeolojik kazı çalışmaları yapılması planlanmaktadır. Bulanık ilçesinin Mollakent Köyünde bir Selçuklu Medresesi bulunmaktadır.Bu medrese Ahlat taşından , Şeyh İbrahim tarafından 1321’ de yaptırılmıştır. İki büyük odası bir de salonu vardır. Her odada üçer kitaplık penceresi bulunmaktadır. Ayrıca Esenlik Köyünde Selçuklular’dan kalma taş işlemeleri son derece estetik olan bir camii, bir de Çillehane bulunmaktadır. Çillehanede Şeyh Ömer Sahubi Hazretlerinin türbesi bulunmaktadır. Buradaki camii ulu camii tarzında Şeyh Abdulmelik tarafından 1194’te yaptırılmıştır. Ahlat taşındandır. Tek kubbeli, dört pencereli,dört sütunlu, iki kapılı bir yapıdır. Selçuklu sitili külah kubbesinde ayrıca dört küçük pencere yer almaktadır.

Eski adı Kop (düzlük, ovalık alan)olan Bulanık’a bu adın ilçe sınırları içerisinde bulunan Kazan Gölünün suyunun bulanık oluşundan dolayı sonradan verildiği rivayet edilmektedir.

Bulanık Doğu Anadolu Bölgesinde eğitimin kalkındığı pilot bölgelerden birtanesidir. İlçede 4'ten çok lise, 20'ye yakın orta eğitim kurumu ve birden çok özel eğitim kurumu bulunmaktadır. Ayrıca Halk Eğitim Merkezleri ve Özel Eğitim Kurslarının da, bölge insanının eğitimine oldukça katkısı olmaktadır.
İç karartıcı bir durum ise gerek nufüs, gerekse ekonomik açıdan bölgenin en büyük ilçelerinden birisi olmasına rağmen, Bulanık'ta halen bir yüksek öğretim kurmunun bulunmaması yadsınamayacak bir durumdur.
İlçede özellkikle Posof, Şavşat, Ahıska , Çıldır ve Terekeme kökenli vatandaşların yerleşmesiyle ilçenin genelinde Eğitime verilen önem biraz daha artmış, okur-yazar oranındada yükselme yaşanmıştır. İlçemizde eğitim aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere ilk ve orta dereceli her türlü okul ile sürdürülmektedir. Eğitim durumu itibariyle ilçemiz iller ve gerekse ilçeler bazında ön saflardadır denilebilir. 1970'li yıllarda Hürriyet gazetesi ilçeler bazında yaptığı bir araştırmada ilçemiz okuma yazma, oranı bakımından Türkiye genelinde ilk sırayı almıştı. Bu oran her yıl katlanarak devam etmiştir. Bunda en büyük pay yerli öğretmenlerin sağlam temel oluşturmalarında, ayrım ve kayırma gibi yaklaşımların sergilenmemesi ve daha sonra dışarıdan gelen öğretmenlerin halkla bütünleşmesinde yatar. ilçede okuyan öğrenci yoğunluğu oldukça fazladır. Şehir dışında üniversite okuyan öğrenci sayısı hergeçen yıl 2 katına çıkarak artmaktadır.

Ticaret
Yörenin arazi yapısı, verimli toprakları sayesinde bol ürün alınması, ticaretin canlı tutulmasını sağlamaktadır. Kent merkezimizde kuyumculuk, manifaturacılık, hırdavatçılık nalburluk, ayakkabıcılık, hayvan alım ve satım işleri, fotoğrafçılık, matbaa ve basım işleri, yayıncılık, Bulanık haber gazetesinin ve yine diğer gazete ve dergilerin yayını, küçük işletmelerde sürdürülen el sanatları, atölye işletmeciliği, sanayi siteleri, motor bilgi ve becerilerin sergilendiği atölyeler, dişçilik, kuaför ve berbercilik gibi sanatlar yapılmaktadır. Bununla birlikte lokantalar ekmek fırınları, çay bahçeleri, kıraathaneler ve halkın günlük ihtiyaçlarının karşılandığı yerler, daha birçok endüstriyel sanat etkinlikleri, çarşılar, manavlar, marketler ve pastaneler bulunur.
1983 başında yapılan sulama çalışmalarıyla 4.900 hektarlık alanın sulanması sağlanmıştır. Yörenin doğal yapısı, iklimi ve meraların elverişli olması hayvancılık ticaretini tetiklemektedir. Köylerimiz de kooperatifler sayesinde halı-kilim dokumacılığı önemli yer tutmaktadır. Haçlı gölümüz denizden 1584 metre yükseklikte olup, esas ovamız Murat suyunun vadisi boyunca uzanan ince bir yapı görünümündedir. Bu ova tarım ve hayvancılık için dünyada eşi görülmez yerlerdendir Bu ova paha biçilmez değerdedir. Bazen Murat nehri coşar ve bu ovamız sular altında kalır. Yine kaynağını, Kazan gölünden alan Kör su çayı ovalarımızın can damarlarındandır. İlk baharda huysuzlaşır coşar, ilçemizin kuzeyinden bizleri selamlarlar casına menderes adı verilen büklümler çizerek akar. sonra yoncalı köyünü ikiye ayırarak yoluna devam eder.


Üretim
İlçede küçük ölçekli bir kaç tane fabrika mevcuttur. Bu fabriklar, süt ve süt ürünleri, şeker, tekstil ve tarım hammaddeli üretim tesisleridir.
Ayrıca bulunan taş ocaklarıda üretimin gerçekleştiği bir başka tesistir.


Tarım
İlçenin topraklarının verimli olması, tarımın ve ticaretin canlı kalmasını sağlar. Topraklarımızda ekimi yapılan ürünler arasında arpa, buğday, yulaf, ayçiçeği, pancar, kavun ve karpuz yer alır. Buğday son baharda ekim aylarında ekilir, arpa, kavun, karpuz ve bostanın ekim işleri ise ilkbaharda olur. Çünkü arpa çabuk gelişip büyüyen bir üründür. Buğday ağustos aylarında biçilir. Köylerde ürünler kırsal alanlarda tırpan veya oraklarla, büyük arazilerde ise buğdaylar biçerdöverler tarafından biçilirler. Tırpan ve orakla biçilen buğday sapları el tırmıklarıyla tırpancının peşi sıra takip edilerek toplanır, kent merkezimizde yöreye özgü adıyla anılan BULUM şeklinde bir araya yığılır, köylerimiz de ise bağ yapılır. BULUMLAR, yöresel bir isimle anılan YIĞINLAR haline dönüştürülür. Araba ve traktörlerle, önceden hazırlanmış harman dediğimiz yere serilir, üzerinden altına keskin taşlar döşenmiş GEM denilen geniş ve kalın tahtadan yapılan bir alete öküz ve at koşulup gezdirilir veya bu iş traktörle de yapılır. Saplar iyice ufalanır ve birkaç kez çevrilerek altı üstüne getirilir, böylece sapların kuruması amaçlanır. Sonra GARRAF dediğimiz bir aletle bir çift öküz koşularak harman toplanır, buna TIĞ denir. Toplananlar önü rüzgâra gelecek şekilde yığılır ve rüzgâr beklenir. Rüzgâr eser esmez ağaç yavalar ve demir dirgenlerle bunlar havaya atılarak savrulur ve buğday samandan ayrılır. Bu iş son zamanlarda potos denilen kolla ve traktörlerle çevrilen savurma aletiyle yapılmaktadır. Buğday bir yana saman bir yana ayrılır ve ayrılan buğdaylar ihtiyaca göre değerlendirilir. İhtiyaç fazlası buğday Toprak Mahsulleri Ofisine veya tüccarlara satılır, ertesi yıl ekim için bir miktar tohumluk buğday tahta ambarlarda veya toprak kuyularda saklanır. Saman kısmı ise, merek dediğimiz üstü kapalı ahır tipi yerlere bacadan içeri atılarak hayvanların kış yemi için ayrılır. Merek yoksa dışarıda üzerine ot veya naylon çekilerek muhafaza edilir. Bu işlemler her yıl tekrar edilir.


Hayvancılık
Bulanık halkı tarımın yanı sıra hayvancılığı da ön planda tutmaktadır. Büyük ve geniş çayırların oluşu nedeniyle mera hayvancılığı yaygındır. Bunun yanında doğal olarak ahır hayvancılığı yer alır. Sığır, koyun ve keçi beslenir, süt ürünleri elde edilir, bu ürünler mandıralarda değerlendirilir veya komşu illerden gelen süt ticareti yapan kuruluşlara satılır, böylece aile bütçesine bir gelir sağlanır. İlçemizde hayvancılık önemli geçim kaynaklarımızdan birisidir. Buğday arpa ve yulaf dudak çatlatan kavun ve karpuzumuz meşhurdur. Kavunumuzun küçüğünün adı şamamadır. Kavun ve karpuzu tanımanın püf noktası, karpuzun sap kısmının yeni koparılmış olmasıdır. Bu meyveler alınırken bunların en büyüğü tercih edilir. Çünkü karpuz büyüdükçe şeker oranı çoğalarak tatlı duruma getirir, ne kadar büyük olursa o oranda tatlılığı artar ve tadına doyum olmaz, kavun da ise mutlaka en küçüğü tercih edilir. Çünkü kavun, topraktan şeker oranını güçlükle alıyor, kavun büyüdükçe aldığı şeker oranı düşer ve tatlılığı azalır. Kavunun daima küçüğü tercih nedenidir.


Tavukçuluk
Son yıllarda tavukçuluk yöremizde gelişme göstermektedir. Gerek ilçemiz de gerekse köylerimizde halkımız ihtiyacını büyük oran da kümes hayvanı besleyerek karşılamaktadır. Bazı köylerimizde kaz beslenir. Kaz yağ oranı fazla lezzetli bir besindir.


Arıcılık
Arıcılıkla da geçimini sağlayan ilçemiz ve köylerinde birçok aile vardır. Ancak tarımsal ilaçların etkisiyle arıcılık giderek yok olmaya başlamıştır.

Balıkçılık
İlçede bulunan Kazan Gölü ve Murat Nehri balıkçılığında bir geçim kaynağı olmasında büyük etkendir. Van Gölü'nün yakınlığı ve keza Nazik Gölüde ilçedeki Balıkçılık faaliyetlerinin devam ettiği havzalardır. Genel olarak Sazan, Kefal, Alabalık balıkları yaygındır.

Doğa
Bulanık Ovası yapısı gereği birçok bitkinin doğal yetişme ortamıdır. Özellikle Muş Ovası'na özgü lale ve gelincikler, bahar aylarında da Bulanık Ovası'nı adeta bir gelin gibi süslemektedir.
Son yıllarda nesli tehlikeye giren Telli Turnalar sadece bu bölgede yaşamaktadırlar.
Kazan Gölü, Körsu, Murat Nehri ise Bulanık'ta bulunan başlıca akarsu ve göllerdir. Bu havzalarda çeşitli balıklar yine ilçenin ayrı bir geçim kaynağıdır.
Bir kaç sene önce yapımı tamamlanan Alparslan 1 Barajı ilçenin iklimini oldukça olumlu yönde değiştirmiştir. Bu sayede hem balıkçılık, hemde su havzası oranı oldukça gelişmeye devam etmektedir.

Kültür - Sanat
Müzik
İlçenin müzik potansiyeli yadsınamayacak derecede güçlüdür. Özelliklede Dengbejleri tüm dünyada nam salmıştır. Bunların dışındada Ertuğrul Polat, Burçin,Zakıro gibi sanatçılar bu toprakların eseridir.
Trt Korosu düzenli olarak dinleti yapmak için ilçeye gelmektedir.
Ayrıca yöresel, amatör sanatçı konserleri düzenlenmektedir.

Sanat
İlçedeki sanatsal faaliyetlere geçmiş yıllarda darbe atılsada şimdilerde tekrardan Halk Tiyartoları etkinliklerine devam etmektedir. Geçmiş senelerde her hafta sergilenen sinema faaliyetleride ilçedeki siyasi olaylardan dolayı sekteye uğramıştır.
Her sene düzenli olarak gerçekleştirileren Kültür Sanat Festivaline Seher Dilovan, Servet Kocakaya, Kemalé Amed, Agıré Jijan, Ferhat Tunç, Diyar, Reşo ve adını sayamadığımız bir sürü şarkıcı katılmış, çeşitli sergiler, oyunlar, film gösterimleri gerçekleştirilmiştir.

Ulaşım
Genellikle ulaşım karayolu taşımacılığıdır. Karayolu, Muş ilimize bağlı olan düzenli bir yoldur. Köylerimize bu yollara bağlantılı olarak ulaşım saplanır. Daha çok otobüs ve minibüs yolculuğu tercih edilir, kış aylarında ise dağ köylerimize kızaklarla ulaşım sağlanır. En zoru da budur. Temenni ediyorum ki bu zorluklar bertaraf edilir, köylerimize ulaşım imkânı sağlanır ve yaz kış ulaşım kesintisiz devam eder. İlçe merkezimizde cadde ve sokaklar beton ve kaldırımlar plaka döşelidir. Köylerimize yapılan yolculuklarda ise yol boyu alıç ağaçları ve küçük tundra denilen maki türü ağaçlara rastlamak mümkündür.

Altyapı
İlçenin su ihtiyacı, su kaynaklarının bol olmasından dolayı çok büyük sıkıntı olmamamasına rağmen teknik eksikliklerden ötürü şebeke sularında dönem dönem kesintiler garipsenemeyecek bir durumdur. İlçenin alt yapısı geçmiş dönemlerde tekrardan revize edilmiş fakat devamlı göç alan bir bölge olduğundan mevcut durumu karşılayacak durumda değil. Tüm bu nedenlerden ötürü belediyenin yapmış olduğu çalışmalar devam etmektedir.

Spor
Futbol
Bulanık'ta futbol aslında Brezilya'da ki futbol kültürüyle birebir örtüşmektedir. Onlar yapacak hiçbirşeyleri olmadığı için sahillerde kumlar üzerinde mecburiyetten futbol oynadıklarını söyleselerde, bizdede aynı durum karın üzerinde gerçekleşmektedir.Fakat her Doğu Anadolu Bölgesindeki futbol aktivitelerinin akibeti maalesef buradada görülmektedir. İlçenin bir futbol takımı vardır. Fakat teknik yetersizlikten ötürü bu durum daha ileriye taşınamamaktadır.Son zamanlarda halı saha turnuvaları ile futbol tekrardan aktif hale geçmiş ve gerçektende gözden kaçamayacak derecede iyi oyuncuların olduğu aşikar... Son zamanlarda düzenlenen 'Barış ve Kardeşlik Turnuvası' futbol ruhunu tekrardan diriltme çalışmalarının birtanesidir.

Basketbol
Bulanık basketbol takımı geçmiş yıllarda başarılı sezonlar geçirmiş, hatta 3.ligde mücadele etmiştir. Yine gönüllü insanların oluşturduğu takım maddi imkansızlıklar olmasına rağmen hala ayakta durmayı başarabilmektedir.


Kış Sporları

İlçedeki doğal şartlardan dolay gelen bir avantaj ise 'Kış Sporları'dir. Özellikler kayak sporuna ilgi büyüktür.



Sosyal Yaşam

Bulanık'ta sosyal yaşantı son yıllardaki siyasi gelişmelerden ötürü sekteye uğramasına rağmen hala etkinliğini sürdürmektedir. Bölgenin en hareketli, en renkli organizasyonları burada gerçekleşmektedir. Her yıl düzenli olarak yapılan Kültür Sanat Festivaline şehir dışından binlerce kişi katılmaktadır. Tüm bunların dışında ilçede aktif olarak cafeler, parklar canlı müzik mekanları bulunmaktadır.

Tarihi Eserler
ESENLİK KÖYÜ CAMİİ Bir Selçuklu eseridir. Şeyh Abdulmelik tarafından 1194 yaptırılmıştır. Ahlat taşındandır. Tek kubbeli,dört pencereli,iki kapılı bir yapıdır. Kubbesinde ayrıca dört küçük pencere bulunmaktadır.
BULANIK MOLLAKENT CAMİSİ Bulanık ilçesinin Mollakent köyündedir. Bir Selçuklu yapısıdır. Şeyh İbrahim tarafından 1290'da yaptırılmıştır Ahlat taşındadır. Dört kubbeli üç pencerelidir. Koruma altına alınmıştır.
MOLLAKENT MEDRESESİ Bulanık ilçesinin Mollakent Köyündedir. Bir Selçuklu Eseridir. Ahlat taşından yapılmıştır. Şeyh İbrahim tarafından 1321'de yaptırılmıştır. İki büyük odası birde salonu vardır. Her odada üçer kitaplık penceresi bulunmaktadır. Muş'un günümüze ulaşmayan yalnızca tarihi kayıtlarda adı geçen diğer yapıları Mahmut Paşa, Murat Paşa ve Alaettin Paşa medreseleridir.
ŞEYH ÖMER SAHUBİ Bulanık ilçesinin Mollakent Köyündedir. Şeyh Ömer Sahubi'nin kendi rütbesi ile türbenin yanındaki mutfak, misafirhane, ve genşçe avluyu sağlığında yaptığı rivayet edilmektedir. Türbe halk arasında Çilehane diye anılmaktadır. İnanca göre Sara ve hasta olanlar bu türbede bir gece kalırlar ise iyileşirler.
ŞEYH İBRAHİM HAZRETLERİ Bulanık İlçesinin Esenli Köyündedir. Esenlik camisinin yakınındadır. Şeyh İbrahim Mevlevi tarikatına mensup olduğu rivayet edilmektedir. Çeşitli hastalıkları iyileştirdiğine inanılmaktadır.
Ayrıca birden çok kilise bakımsızlıktan harabe duruma geldiği için tarihi eser durumundan çıkmıştır.


Yer Altı Kaynakları
Bilican Taşı
Yüksek gaz basıncına sahip volkanik patlamalar ile taneli volkanik kayaçlar oluşur. Bu ürünlerden biri de piroklastik kayaçlardır Piroklastikler, volkan bacasından yüzeye çıkan volkanik malzemenin, volkanik mekanizma ve rüzgar vasıtası ile bir sedimantasyon ortamına getirilerek birbirlerine 500-600°C'nin üstünde sıcaklık ile kaynayarak kenetlenmesi veya camsı malzeme parçalarının dönüşük ürünü mineraller (zeolit gibi) ile bağlanması sonucu oluşan kayaçlardır cam yongaları içeren tümüyle demir oksit ve hidroksitleriyle boyanmış volkanik cam ve dissemine halde granüle opak mineral içermektedirler. Kayaçlarda, feldspat (plajioklas) ve piroksen kristal parçaları bulunmaktadır. Bu taşlar, Kahverengi (kestane), külrengi, beyaz ve siyah renklerin değişik tonlarında bulunmaktadır. Yörede kahverengi taşlara rağbet daha fazladır. Taşın Yüzyıllar boyu aynı rengini koruduğu ve deforme olmadığı. Hafif olduğu için binaya fazla yük gelmesini engellidiği. Ses ve ısı yalıtımı da sağladığı, kolay işlenebilirliği ve özelliklerine sahiptir.