MEHMET SİYAH KALEM EKOLÜ

“Mehmet Siyah Kalem gurubu içinde ele alınan resimler, bazılarının üzerindeki – sonradan atıldığı anlaşılan – imzadan ötürü bu adla anılır. Türkistan’da yapılmış olduğu kabul edilen Topkapı Sarayındaki bu resimler içinde sultanın iki portresinin bulunduğu “Fatih Albümü” adlı derlemede yer alır. Çeşitli çevre ve dönemlerden gelen eserlerin arasında yer alan resimlerdeki figürler belli bir biçim değerine sahiptir. Koyu ve az sayıda renk kullanılarak yapılmış olan resimlerin bir kısmı rulolardan kesilerek albüme yerleştirilmiştir. Resimlerin bazıları ipek, bazıları da kaba Çin kâğıdına yapılmıştır. Bilim adamlarının Şamanizm dünyasını yansıttığı konusunda birleştikleri resimlerde kuvvetli bir Çin sanatı etkisi egemendir. Resimler Asya kültür ortamında yaşamış insanların gündelik hayatını yansıtır. Göçerler, sıradan insanlar, dervişler, Budistler, şamanlar, Hıristiyan keşişler ve doğaüstü varlıkların oluşturduğu sürekli hareket halindeki toplumsal sahneler söz konusudur.
Mehmet Siyah Kalem adı altında bir araya toplanan resimlerle ilgili stilistik ve ikonografik araştırmalar:
- Bunların tek bir sanatçıya ait olmadıklarını
- Benzerliklerin aynı ekole mensup sanatçılardan kaynaklandığını
- Resimlerin Topkapı sarayında I. Ahmet döneminde (1603–1617) albüm haline getirilmelerinden sonra çizgisel üsluplarından dolayı bu isim altında toplandıkların
- 14.-15. yüzyıllarda Türkistan’da yapıldıklarını gösterir.
Resimler genel olarak:
1- Göçebe hayatını yansıtan günlük yaşam sahneleri
2- Devlerin ve demonların (cinler) yer aldığı soyut tasvirler olmak üzere iki konuya yer verilir. Günlük yaşam sahneleri büyük bir gerçekçiliği, soyut tasvirler ise olağanüstü bir hayal gücünü yansıtır.

Görüldüğü Osmanlı sarayına sadece batı etkileri değil doğu etkileri de minyatür sanatına geçmiştir. Fatih’in Akkoyunlularla siyasi ilişkileri Şiraz, İsfahan ve Tebriz gibi tasvir sanatında ileri gitmiş şehirlerdeki sanatçıları İstanbul’a çekmiştir.
Osmanlı devrinde minyatür sanatı sarayın beğenisi ve koruyuculuğu altında gelişir. 16. yüzyılda saray için çalışan sanatçı ve zanaatçıların oluşturduğu Ehl-i Hiref teşkilatının çoğunluğunu nakkaşlar oluşturuyordu. Bu kişiler sanatın tüm kollarında yaratılan üslupları ve motifleri yaratmıştır. İmparatorluğun çeşitli bölgelerinden gelerek saray nakkaşhanesinde toplanan nakkaşlar ortak bir form dili ve desen repertuarı yaratarak klasik Osmanlı sanatının oluşumunu belirlemiştir.