YEREL YÖNETİMLER
Türkiye de 1960–1985 yılları arasında kentlerde yasaların genel nüfus içindeki oranı %25 den %50,3 e yükselmiştir.2000 yılında dünya nüfusunun yarısından çoğu kentlerde yaşamaktadır.
KOMÜN: belli bir toprak parçası üzerinde toplu bir halde komşuca yasayan insanlardan oluşan doğal yerleşme birimi niteliğindeki toplu.
Devlet sınırları içinde insan topluluklarının ortak ve yerel nitelik deki ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik hukuk düzeni içinde oluşturulmuş anayasal kuruluşlara YEREL YÖNETİM denir.
Yerel yönetimler: İL ÖZEL İDARESİ, BELEDİYELER, KÖYLER
Metropolü çevreleyen yoğun nüfus alan bölgelere MEGAPOLİS denir.
VESAYET DENETİMİ: idarenin bütününü sağlamak amacıyla yapılır. Merkezden denetimin yerinde yönetim üzerindeki denetimidir.
Yerel yönetim özellikleri: Tüzel kişilikleri vardır. Ayrı bir bütçe ve mal varlığına sahiptirler. Seçimle iş başına gelen karar organlarına sahiptirler. Sınırlıda olsa özerkliğe sahiptirler.
Merkezden yönetimin bazı sakıncalarını gidermek için merkez tarafından kendi memurlarına bazı yetkilerin devredilmesine YETKİ GENİŞLİĞİ denir.
1933 devletlerin hakları ve ödevleri hakkındaki MONTEVİDEO sözleşmesi.1)daimi bir nüfuslu.2)belirli bir ülkesi 3)hükümeti 4)diğer devletlerle ilişkilere girme yetkisi olmalıdır. Şeklinde tanımlanır.
Yerinde yönetimin siyasal açıdan uygulama şekline FEDERASYON denir. ÖRN: İSVİÇRE, ALMANYA, HİNDİSTAN, ABD
ÜNİTER DEV: Siyasal açıdan merkeziyetçiliği simgeler. Tek bir yargı tek bir yasama organı vardır. ÖRN: TÜRKİYE
KONFEDERASYON: Bir devletler birliğidir ve günümüzde hiç örneği kalmamıştır.
Yerel yön. Bütçelerinin merkezi yönetim tarafından onaylanmadan yürürlüğe konulamaması MALİ VESAYET in ifadesidir.
SONRADAN DENETİM: Yerel yönetimlerinin yetki organlarının kararlarını önceden onaya sunulmaksızın yürürlüğe konmasını ve yetki makamlarının işlem yürürlüğe girdikten sonra denetim yapmasıdır. ÖNCEDEN DENETİM tam tersidir.
Belirli bir kamu hizmetinin merkezin dışında bağımsız bir örgüte bırakılmasına HİZMET YERİNDE YÖNETİM denir.
A. MARSHALL a göre: bir malın azalan marjinal fayda eğrisi ile talep eğrisi özdeş olduğunda faydanın fiyatlarla ölçülmesi mümkündür.
MUSGRAVE e göre: iktisadi refahın sağlana bilmesi için kamu ekonomisinin, kaynak dağılımında etkinliği sağlaması ve adil bir gelir dağılımının gerçekleştirilmesi görevi olduğunu savunur.
KAMUSAL MALLAR: piyasada üretilemez. Milli savunma, Diplomasi ve İç Güvenlik gibi.
YARI KAMUSAL MALLAR: Eğitim ve Sağlık gibi.
ULUSAL DÜZEYDEKİ YARI KAMUSAL MALLAR: Yükseköğretim ve koruyucu nitelikteki genel sağlık hizmetleri.
BÖLGESEL DÜZEYDEKİ YARI KAMUSAL MALLAR: Su, kanalizasyon, mezarlık, itfaiye hizmetleri.
U.HİCKS e göre, Tatminkâr bir yerel yönetimin büyüklüğü nüfusun tipine ve yoğunluğuna göre muhtemelen ülkeden ülkeye değişir.
Bir üretim faaliyeti ile üçüncü bir şahısın fayda ve maliyet fonksiyonları etkileniyorsa DIŞSALLIK oluşur.
Bölgesel düzeyde kamusal malların üretiminde aynı miktarda üretim girdilerinden nitelik ve nicelik itibari ile daha fazla daha iyi hizmet elde edilmesi HAMMADDE ye bağlıdır.
KARDİNAL FAYDA: Kişisel refahı tüketici yönünde faydanın maksimize edilmesi ve bunların toplanması ile toplumsal refahın bulunmasını ifade eder.
ORDİNAL FAYDA: Kardinal faydanın tersine faydanın rakamla ölçülemeyeceğini savunur.
TEİBOUT ETKİSİ: Bireylerin, tercih ettikleri vergi ve hizmetlerin bulunduğu ünitelerde toplanmasıdır.
PORETO ya göre bir kimsenin durumu başkasının durumunu bozmadan iyileşmiyorsa bu bir optimum durumun varlığını kanıtlar.
İktisadi refahı geliştirme yönünde MUSGRAVE modeline göre kamu ekonomisinin görevleri: 1) Kaynak dağılımında etkinliği sağlamak 2) Adil bir gelir dağılımını gerçekleştirmek 3) iktisadi istikrarı temin etmek 4) iktisadi büyümeyi sağlamak.
Merkezi ve yerel yönetimler arasında ki gelir bölüşümü üzerine ilk bilimsel yaklaşımı süren ALBERT MENSEL(1922)
Mali Tevzin deyimi Türk maliye literatürüne F.NEUMARK ile girmiştir.
Mali Tevzin kelimesinin bugünkü dildeki karşılığı MALİ DENKLEŞTİRMEDİR.
MALİ TEVZİN: Merkezi yönetim ile yerel yönetim arasındaki gelir ve gider bölüşümü nü ifade eder.
Dışsallıklar litaretüre ALFRED MARSHALL tarafından girdi.
Yönetimler arası ilişkileri düzenlemeleri gerektiren nedenler: 1) Kamu düzenini korunması ve yönetimler arası çekişmeleri önlemek. 2) Kaynakların israfının önlenmesi gerekir. 3) Kaynak sapmalarının, özellikle göçlerin önlenmesi gerekir. 4) Bölgeler arası eşitsizliklerin giderilmesi gerekmektedir. 5) Yerel yönetimlerim merkezi yönetime karşı korunması gerekir. 6) Aynı kaynaktan gelir sağlama zorunluluğu
Bölgeler arası eşitsizliği gidermek için uygulanan dikey eşitsizlik FARKLILIKLARA FARKLI MUAMELEYİ ifade eder.
Bölgeler arası eşitsizliğin sebepleri: Yüzölçümü, Kaynakların Bölgeler Arası Dağılımı, Ekonomi ve Kültür.
H.BARTHELEMY merkeziyetçiliğin güçlü, adem-i merkeziyetçiliğin özgür bir ülke yaratacağını savunur.
U.HİCKS 1980lere gelinirken karma ekonomilerde giderek bir merkeziyetçiliğin eğilimini belirlenmesine karşın sosyalist ekonomilerde giderek bir adem-i merkeziyet özlemin belirdiği görüşünü savunur.
HANS RİTSCH “hizmet bölüşümü mali tevzin için her şeyden önce bir tarihtir” der.
Yerel yönetimler maliyesinin kamu maliyesi içindeki nispi öneminin azalmasının sebebi: 1) Müdahaleci sosyal devlet anlayışının etkileri. 2) Savunma giderlerindeki devamlı artış.
Yönetimler arası ilişkileri etkileyen faktörler: 1) Ekonomik ve Siyasal düzenlemelerdeki farklılıklar 2) Bölgeler arası aşırı eşitsizliklerin bulunması 3) Geleneklerin etkisi 4) Dışsallıklar sorunu. 5) Gider ve Gelirlerin giderek merkezileştirilmesi eğilimi 6) yerel yönetimler maliyesinin nispi öneminin azalması.
Hizmet bölüşümün de söz konusu olan iktisadi kriterler: 1) Hizmet faydasının yayıldığı alan 2) Bölgesel değerlendirilmiş mallar. 3) Hizmetlere olan talebin optimum düzeyde belirlenmesi. 4) Dışsallıkların giderilmesi sorunu. 5) Azalan verimler kanunu etkisi.
Değerlendirilmiş mal kavramı literatüre İlk olarak R.A.MUSGRAVE sayesinde girmiştir.
Hizmetlerin giderek merkezileşme sebebi: 1) Gelirin merkezileşmesi 2) Teknikteki ve Ulaştırmadaki gelişmeler 3) Göçlerin sebep olduğu değişiklikler 4) Hizmetlerin alışılmamış boyutlara ulaşması 5) Yönetimin ve İşletmenin rasyonel esaslara göre düzenlenmesi zorunluluğu.
Yerel yönetimlerin önemini artıran nedenler: 1) Refah Artışının Etkileri 2) Sosyal Yapıdaki Değişiklikler 3) Siyasal Kurumsallaşmadaki Değişiklikler
Merkezi ve Yerel yönetimlerin ortaklaşa götürdüğü hizmetler: Sağlık, Eğitim, Sosyal Yardım, Bayındırlık ve İmar hizmetleri.
Yönetimler arası ilişkilerin düzenlenmesinin ilk aşaması HİZMET BÖLÜŞÜMÜ dür.
Fakirlere yapılan yardımlar Beverdige Raporunun düzenlediği yıllara kadar(1942)bir lütuf olarak görülmüştür.
Yerel yönetimler genellikle YARI KAMUSAL mallar üretir.
VERGİLENDİRMADE İDARİ ETKİNLİK: Verginin tarh ve tahsili için zorunlu olan reel kaynakların en aza indirilmesini ifade eder.
Yerel yönetimlerin gelir türleri: Vergiler, Bağışlar, Şerefiyeler, Harçlar, Harcamalara katılma payları, Fiyatlarlar, Emlak vergileri, Borçlanma
H.RİTSCH “rekabet sisteminin” sonsuz vergileme yetkisini ifade ettiğini söyler.
H.RİTSCH vergi kaynaklarını paylaştırma yöntemine “AYIRMA SİSTEMİ” adını vermiştir.
H.RİTSCH e göre koşula bağlı bağışlar uyarıcı bir özelliğe bağlıdır.
Yerel yönetime bırakılan vergiler: EMLAK VERGİSİ, MESLEK VERGİSİ, İKAMET VERGİSİ
Merkezi yönetimin belli koşullar altında yerel yönetimlerin harcamalarına iştirak etmelerine BAĞIŞ denir.
HARÇ: Kamu tüzel kişiliklerinin sundukları olumlu dışsallığa sahip yarı kamusal hizmetlerden yararlananların ödedikleri bedeldir.
BORÇLANMA: Kamu yükünün zaman içinde geleceğe dönük olarak dağıtılmasının sağlayan ve gelecek kuşakları yükümlülük altına sokan finansman programı.
ŞEREFİYE: Kamu tüzel kişiliklerinin özellikle belediyelerin gerçekleştirdiği bayındırlık ve alt yapı hizmetleri ile imar faaliyetlerinden dolayı bazı kimselerin mal varlığında meydana gelen değer artışlarının vergilendirilmesi.
İNGİLTERE de mevcut yerel yönetim ünitelerinden biri olan TOWNSHİP 7.YY ortaya çıkmıştır.
TÜRKİYEDE EMLAK VERGİSİ 1972 yılında yerel yönetimlerin elinden alınıp Merkezi idareye verilmiştir.
Yerel yönetimlere sınırsız vergilendirme yetkisinin verilmesinin sakıncaları: 1) Kaynağın kuruması 2)Vergi direncinin doğması 3) Çift vergileme 4) Sapmalar meydana gelmesi.
Vergiler yoluyla gelir sağlama yöntemleri:1) Sınırsız vergileme yetkisinin verilmesi 2) Vergi kaynaklarının paylaştırılması 3) Merkezi yönetimin vergilerinin bazılarında veya toplamında 4) Vergi gelirleri üzerinden pay verilmesi
EMLAK VERGİSİ: Reel bir vergidir. Ayni vergilerde denir. Tipik bir servet vergisidir. Yerel yönetimlere bırakılmıştır.
Emlak vergisinde matrahı hesaplamak için 2 yöntem vardır:1)Kira değeri üzerinden vergilendirme.(1972 yılına kadar uygulanan bina vergisi) 2) Satış değeri üzerinden vergileme (1972 yılına kadar uygulanan Arazi vergisi)
Koşullu bağış yerine kullanıla bilenler: Fonksiyonel bağış, Açık ve Kesin bağış, Devlet Yardımı, Sübvansiyon
Hizmetlerin fiyat karşılığında sunulma sebepleri: 1) Kaynak israfını önlemek 2) Gelir 3) Adalet 4) İktisadi etkinlik
Kentlerdeki yoğun nüfusun azaltılması ve genişlemesini önlemeye AMENAJMAN denir.
Özel bölgeler uygulaması ABD de geliştirilmiştir.
ÖZEL BÖLGELER: Tek bir hizmeti gerçekleştirmek amacına yönelik yerel yönetim birimleridir.
Bahçe Kentler önerisi E.HOWARD(1900'ler) tarafından önerilmiş fakat pek fazla önemsenmemiştir.
Kentleşmenin sebep olduğu sorunların çözümü ile ilgilenen ve bu alanda ilk olumlu adımları atan ülke İNGİLTERE'DİR.
Kentlerdeki genişlemeyi durdurmaya yönelik önlemler: 1)Sanayi sitelerinin kurulması 2)Yeni kentlerin kurulması.
UYDU KENT: Kentlerdeki nüfusun bir kısmını aktarmak amacıyla büyük kentlerin civarında kurulan yeni kentlere denir.
METROPOLİTEN ALAN: Geniş bir şehir ve onu çevreleyen çok sayıda uydu kentsel topluluklara denir.
Nüfus yoğunluğunu azaltacak önlemler: 1) Diğer kentlere göre ağır sayılacak ikamet vergisi uygulaması 2) Yerel satış vergilerinin artırılması. 3)Yeni inşaatlar için ruhsat verilmemesi 4) Kent dışında inşa edilecek alt yapı tesislerinin süratle bitirilmesi. 5) Bazı alanlarda kamulaştırılmaya gidilmesi. 6) Alıcı kentler uygulamasıdır.
U.HİCKS Metropoliteni “Bir merkezin ve kentsel bölgenin etrafında kutuplaşmış ve devamlı gelişme halindeki toplulukların geniş bir alanda toplanmasıdır.”şeklinde tanımlar.
E. HOWART “kentlerde var olan teknik ve ekonomik olanaklarla, yok olan ve gittikçe azalan doğayı bir araya getirmeyi düşünür”
Kanada'nın Toronto kentinde düzenlenen Metropol Sorunları adlı seminerde metropol niteliğinde 44 bölge saplanmıştır.
Metropoller arasında: LONDRA, PARİS, MADRİD, BUDAPEŞTE, ATİNA ve İSATNBUL'DUR.
Özel bölge uygulamasının ABD'de tutulma sebepleri: 1)Üye devletlerin lehinedir. 2) Düzenlenmesi kolaydır. 3) Ters siyasal savaş yaratmamaktadır. 4) Hizmetler aksamadığı için yerel yönetimlerde huzursuzluk olmamaktadır. 5) Kırsal bölgelerde kurulan özel bölgeler sayesinde kırsal bölgelerin varlığını sürdürme şansını yükseltir.
Sosyal Ekonomik ve Entelektüel Erozyon: Kentlerin olanaklarından faydalanmak için kentlere göç edilmesidir.
ALICI KENTLER: Yeni bir kentin inşası değil, mevcut kentin iyileştirilmesi ve canlandırılması.
Yerel yönetimlerin geleceği en parlak olduğu ülke İNGİLTERE'DİR.
İngiltere'nin gerçek adı BİRLEŞİK KRALLIK – UNITED KINGDOM dur.
Birleşik Krallık (İngiltere):İNGİLTERE, GALLER, İKOÇYA, KUZEY İRLANDA'DIR.
İngiltere'de Sheriff ve Belediye Başkanı seçme hakkını 1215 Tarihli MAGNA CARTA(Büyük Berat)da hukuken güvence altına almıştır.
İngiltere'de görülen Yerel Yönetimler üniteleri: COUNTY yâda SHİRE – DİSTRİCT yâda HUNDRED – TOWNSHİP yâda PARİSH
İngiltere'deki yerel yönetim harcamaları: CARİ HARC: Eğitim, Diğer sosyal harcamalar, Kamusal işler ve hizmetler, Borç faizleri, Diğer harcamalar. YATIRIM HARCAMALARI: Konut, Eğitim, Bağışlar ve Harçlar, Diğer harcamalar; Kamusal işlev ve Hizmetler.
İngiltere'deki yerel yönetimlerin harcamalarını karşıladıkları kaynaklar: EMLAK VER, BAĞIŞLAR, BORÇLANMALAR, İŞLETME KAZANÇLARI
İngiltere'de ilk bağış 1831 yılında BERWİCK KÖ
PRÜSÜ nün onarımı için yapılmıştır.
Merkeziyetçi bir tutuma sahip olmasına karşın FRANSA da 3 TİP yerel ve bölgesel kuruluş mevcuttur.1) Kurulmasına ilişkin yasaların 1986 yıl mart ayında tamamlayan bölgeler. 2) Departmanlar 3) Komünüler
Fransa'daki departmanların Türkiye'deki benzeri İl özel idaresidir.
Fransa'da dolaysız vergileri oluşturan 4 İHTİYARLAR: 1) Bina vergisi 2) Arazi vergileri 3) Patent vergisi 4) Menkul değerler vergisi.
Fransa'da hükümet tarafından atanan Bölge Valisine KORDİNATÖR VALİ denir.
Fransa'daki Departmanların yürütme organı VALİDİR.
Fransa'daki diğer komünlerle birleşmeye karar veren komünlere ORTAK KOMÜN denir.
PARİS kentinin idari yönden ayrı ve özel bir statüye sahip olmasının nedenleri: 1) Paris in özelliklerinin ulusal çıkarlarla ilgisi olması. 2) Fransa'nın başkenti olması 3) Banliyösünden ayırmanın olanaksız olması. 4) Bütün devrimlerin Paris den başlamış olması
Fransa'da 1981 öncesinde her bölgenin 2 meclisi vardı. Birincisi Karar organı olan BÖLGESEL KONSEYDİ. İkincisi Danışma Niteliğinde bir organ olan EKONOMİK ve SOSYAL KOMİTE'DİR.
Bölge Konseyini Üyeleri: 1) Bölgeden seçilen milletvekilleri ve senatörler. 2) Departmandan seçilen temsilciler 3) İl Merkez sakinlerinin temsilcileri.
Yunanistan'ın yerel birimleri BELEDİYELER ve KOMİNLERDİR.
Yunanistan'ın yerel yönetimlerinin görevleri: Su, Kanalizasyon, Eğlence yerleri, Parklar, Çocuk parkları
vb. gibi hizmetleri yapmak. Sosyal, Kültürel ve Ekonomik alandaki hizmetleri karşılamak.
alıntıdır.
Benzer Konular 
