Demircilik - Demircilik Hakkında Bilgi - Demircilik Mesleğinin Özellikleri

**SERDEM** · 02.03.14, 15:40

Demircilik - Demircilik Hakkında Bilgi - Demircilik Mesleğinin Özellikleri

DEMİRCİLİK
Demircilik, Türklerin en eski el zanaatlarındandır ve Türk ulusu nezdinde saygın bir yere sahiptir. Tarihten küçük bir örnek vermek gerekirse Göktürklerin atalarının da demirci olduğu, Ergenekon destanında demir dağının eritilip oradan yol alındığı ve o günün de kutsal sayıldığı anlatılır. Bir inanışa göre demirciliği insanlığa Hz. Davut öğretmiştir. Bundan dolayıdır ki Hz. Davut demircilerin koruyucusu olarak bilinir. Demircilik Orta Asya halkları arasında nasıl önemli bir meslekse Anadolu’da da müstesna ve tarihi bir yere sahiptir.

Demirin bulunması ve kullanılması toplumların yaşam şartlarını belli ölçülerde kolaylaştırmıştır. İnsanoğlu demiri bularak savunma ve avlanma amaçlı silah, ev eşyası vb. araç gereçler üretmiş, yaşam alanlarını sağlamlaştırarak kendilerini diğer toplumlardan ve doğanın yıkıcı etkilerinden daha iyi bir şekilde korumaya başlamıştır.

Demir kılıçların savaşlarda ne denli önemli olduğuna iyi bir örnek Hitit kralı Hattuşili III ile Mısır Firavunu Ramses II arasında geçtiği bilinen Kadeş savaşıdır. O dönemde Mısır askerlerinin kılıçları ve mızrak uçları dövme bakırdandı. Bu sebepten ötürü Mısırlıların demirden kılıç ve mızraklarla donatılmış Hitit askerleri karşısında yenildikleri anlatılmaktadır.

Demir, savaş sırasında savunma gereçleri süngü, mızrak, kılıç olarak; barış zamanında da ekim aletleri, saban, orak, yaba, kazma, kürek, keser, makas gibi el aletlerinin yanında inşaat sektörünün ve sanayinin vazgeçilmez malzemesi olmuştur. Pencere, kapı ve duvarlarımızı süsleyen ve koruyan demir parmaklıklar demirci ustalarının maharetli elleriyle bizlere sundukları sayısız işlerden sadece birkaçıdır.

Demircilik bir doğu sanatıdır. Bu meslek doğuya yapılan akınlar ve seyahatler neticesinde batıya yayılmıştır.

Arkeolojik kazılarda demir bulguların nadiren görülmesinin en önemli nedeni oksitlenmedir. Oksitlenme demiri yakıp yok eder. Bu nedenle XI. yy. öncesine giden kazılarda demirden yapılan işlere pek rastlamayız. XII yy.’dan sonra demircilikte önemli gelişmeler sağlanmış ve günümüze kadar gelen eşsiz güzellikte eserler bırakmışlardır.

Demir doğada saf olarak bulunmaz ve kimyasal elementler cetvelinde “Fe” harfleri ile temsil edilir. İçine nikel katılırsa paslanmaz çelik elde edilir ve bu eklenen malzemeye göre farklı şekillerde adlandırılır. Haddeden geçirilerek elde edilen sac levhaların paslanmasını önlemek için üst kısımları madeni yağla yağlanırlar. Demir en iyi emaye ile uyum sağlar.

Demircilikte fabrikasyon imalata başlanmadan önce üretimde kullanılan kesici ve delici (inşaatlarda kullanılan keski ve çiviler, ağaç keseri, çeşitli bıçaklar, çiviler, kasapların kullandıkları et satırları vb.) malzemelerin dayanıklılığın sağlanarak, kolayca kırılıp, körlenmesini engellemek gerekir. Demire “su verme” ihtiyacı buradan gelir. Bu işlenen demirin kullanım amacına bağlıdır. Örneğin, yapılan iş sert yerlerde kullanılacak bir alete gerek duyuyorsa daha sert su verilir ve maddenin içeriğinde değişiklikler yapılır. Örneğin tenekeci makası gibi demir kesecek aletlerin demirindeki karbon oranı 1.7'den fazla iken bu oran inşaat demirleri için tam olarak 1.7 dir.

Demirin 3 çeşit sertleştirme işlemi vardır. Bunlar sırayla

1)Suda sertleştirme

2)Madeni yağda setleştirme

3)Hava ile sertleştirme

Demir ocakta ısıtıldığında ulaştığı sıcaklığı aldığı renge göre demirci ustaları anlarlar. Örneğin sigara ateşi rengi demir tavının 600 C'de, portakal rengi 900 C, sarımtırak renk beyaza dönüşünce demirin tav derecesi de en yükseğe gelmiş demektir.

Demir yüksek tavda dövülmelidir. Eğer düşük ısıda dövülürse çatlamalar meydana gelir. Yüksek tavda demir halk tabiriyle çürür çünkü yüksek sıcaklıkta demirin kimyasal yapısı ve özelliği bozulur. Eğer yapılacak demir malzeme çok sayıda tavlama işlemi gerektiriyorsa, örneğin 6-7 defa tavdan sonra, demiri mutlaka kuma gömerek 24 saat bekletmek gerekmektedir. Bu işleme demirci tabiri ile “normalleştirme tavı” denir. Üretim sürecine dinlendirme işleminden sonra devam edilir. Demir tavı renklere göre anlaşılabildiği gibi demirin (yani çeliğin) sertlik dereceleri de renklere göre belirlenebilmektedir.

Demir malzemenin meneviş boyama işlemi genellikle silah sanayinde ve Karadeniz bölgemizde kullanılan bir tekniktir. Burada amaç, tabanca ve benzeri çelik aletleri paslanmaya karşı korumak ve görüntü bakımından güzel göstermektir. Bu işlem için çelik 600 C’ye kadar tavlanır. Bu tavlama işlemi fındık büyüklüğündeki linyit kömürü ile yapılırsa çeliğin kimyasal yapısı daha az değişir. Tavlanan çelik madeni yağa batırılır. Az miktarda hava verilerek isli yanması sağlanan linyit ocağının üzerinde yağa batırıp çıkartılan çelik malzeme tutulur. Soğumuş çelik üzerindeki yağ ve linyit isi birleşerek kaplama boya oluşur. Daha sonra da suya batırılarak meneviş boyama işlemi tamamlanmış olur.

Kaynağın henüz bulunmadığı zamanlarda demir ocak kaynağı ile kaynatılırdı. Mümkün olduğu kadar açık portakal renginde ısıtılan demir malzemeler üst üste getirilerek aralarına boraks tozu konularak ve örs üzerinde balyozlarla dövülerek birbirleri ile kaynaması sağlanırdı. Bu işlem sırasında demir malzemenin şeklinin bozulmaması için altta oluklu tabla, üstte de oluklu saplı baskı kullanılırdı. Balyozla, baskının üzerine vurularak malzemenin şeklinin bozulması engellenirdi.

Günümüzde ise demirciler, yukarıda bahsedilen araç ve tekniklerin yerine, oksijen ve elektrik kaynağını, delgi makinelerini, kesici ve delici elektrikli aletleri kullanmaya başladılar.

Tavlanan demirin örs üzerinde dövülmesi: Ocak yanında çeşitli ağız yapısında kıskaçlar hazır bulunur. Bu kıskaçların burunları sıcak malzemeyi tutan kısmı düz, oluklu veya karga burnu şeklindedir. Ocaktan alınan demir malzemeyi sıkı sıkıya tutabilme özelliği vardır. Bu arada demirci çırağı körük yardımıyla kok kömürü ateşini harlı tutmaya çalışır ve hiç bir zaman ateşte kömürün bitmesine izin vermez. Gerçekten de demire şekil vermek ancak ve ancak demir kor halindeyken mümkündür.

Elindeki kıskaçla kor halindeki ham demiri tutan demirci ustası diğer eliyle de çekicini kullanır. Ustanın çekiç vuruşunun açısına ve vuruş şiddetine göre demirci kalfaları da balyozlarıyla demiri döverler. Balyozun aynı yere vurması gerekiyorsa usta çekicini örse yavaş yavaş vurur. Usta çekicini örse yan tuttuğu zaman balyozla vurma işlemi de durmalıdır.

Kömür kokusu ve kömür isi içerisinde her işlerini kendilerinin yaptığı ustaların maharetli ellerinden çıkan, bazen çelik bazen de yumuşak demirden yapılan aletler gerçek birer alın teri, el emeği ürünüdürler. Demirci ustaları kor haline getirilen demir parçalarını çekiç ve balyozlarla karşılıklı örs üzerinde döverek şekil vermektedirler. Bu bağlamda demirci ustalarını bir orkestrayı yöneten şeflere benzetmek çok da yanlış olmaz. Gerçekten de kalfalar, çekiçlerini ne zaman vuracaklarını ustanın çekiç ritmiyle belirlerler. Dört kişinin kullandığı büyük balyozlar kor halindeki demirin üzerinde inip kalkarken herhangi birinin diğerine çarpmaması, bu işlemin nasıl bir uyum içinde yürümesi gerektiğine en önemli delildir.

Çeliğe verilen gerçek su, demirci ustalarının alınlarından akıttıkları terleridir.

Türkler tarih boyunca demircilikte oldukça ileriydiler. En iyi kılıçları yapıp sertleştirme işleminde at idrarı kullanmak kaydıyla idrardaki kimyasal bileşimi sertleştirmede kullanmayı bilmişlerdir.

Bu mesleklerle birlikte bizler de geçmişimizle olan bağlarımızdan yavaş yavaş kopmaktayız.

Teknoloji acımasız çarkları arasına demirciliği de alarak bu mesleği icra eden ustaların sayısını hızla tüketmektedir. Günümüzde bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar az kalan emektar ve yaşlı ustalar için yetiştirecek çırak bulmak da, benzer durumdaki diğer zanaatlarda olduğu gibi, neredeyse imkansız hale gelmiştir. Kitlesel üretim ve hızlı tüketim alışkanlıklarının, emeğe dayalı meslek kollarından insan ilişkilerine kadar uzanan geniş bir yelpazede her şeyi aaaalaştırıp öğüttüğü bir dönemde, toplumsal yaşamın daha geçen yüzyılın başına kadar dayanağını oluşturan çoğu meslek birer birer yok olmaktadır. Zira, çağımız toplumunun estetik ve emek kaygılarından uzaklaşarak maliyet-kazanç ikilisine odaklanan dünya görüşü ve insan ilişkileri yaklaşımı, geçmişimizden miras kültürel ve sosyal zenginliklerimizi de erozyona uğratmaktadır. Sonıuç olarak, mesleklerinin kendileri ile birlikte toprağa gömüleceğini düşünmek, demirci ustaları için ayrı bir enişe, belki de başlıca üzüntü kaynağı olsa gerek.

Konu Bilgileri
	Konu Başlığı Demircilik - Demircilik Hakkında Bilgi - Demircilik Mesleğinin Özellikleri	Konudaki Cevap Sayısı 0
	Şuan Bu Konuyu Görüntüleyenler	Görüntülenme Sayısı 1210

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	son Mesaj
Savcı - Savcı Hakkında Bilgi - Savcılık Mesleğinin Özellikleri	SERDEM	Meslekler Rehberi	0	16.03.14 22:32
Sarraf - Sarraf Hakkında Bilgi - Sarraflık Mesleğinin Özellikleri	SERDEM	Meslekler Rehberi	0	16.03.14 22:31
Saraç - Saraç Hakkında Bilgi - Saraçlık Mesleğinin Özellikleri	SERDEM	Meslekler Rehberi	0	16.03.14 22:30
Demircilik - Demircilik Hakkında Bilgi - Demircilik Mesleğinin Özellikleri	SERDEM	Meslekler Rehberi	0	02.03.14 15:39
Demircilik İlköğretim Okulu Elbistan Kahramanmaraş - Demircilik İlköğretim Okulu	Pelince	Anaokulu - İlköğretim	0	09.09.10 02:36

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)